________________
(૧) ભાવમળ :- આત્માના અધ્યવસાય પર જે મેલું આવરણ છે કે જેથી આત્મામાં સ્વભાવ રમણતાનો અનુભવ ન થવા દે.
(૨) ક્રિયામળ :- જેથી આત્માને વિધિનો ઉપયોગ કંટાળાજનક કંટાળારૂપ લાગે, ગમે તેમ ક્રિયા કરવી તે.
ભાવમાળ=દર્શનમોહનીય, ક્રિયામળ-ચારિત્ર મોહનીય. જગતમાં ભાવમાં અને ક્રિયામાં પણ મળ છે.
ભાવમળ કાઢવો - ઘટાડો થવો સહેલ છે, પણ ક્રિયામળ કાઢવો ઘણો દોહીલો - કઠીન છે. સમ્યક્દર્શન થયા પછી અનંતકાળ વ્યતીત થઇ જાય છે. પણ મોક્ષે જતાં નથી. શ્રેણીક મહારાજ અને સિધ્ધ ભગવંતનું સમ્યક્ત્વ સરખું જ છે. શ્રેણીક મહારાજાને ક્ષાયિક સમ્યગ્દર્શન તો પણ નરકે કેમ ગયા ?
.
ક્રિયાપર પ્રેમ થવો ઘણો મુશ્કેલ છે. સમ્યગ્દર્શનની સાથે ચારિત્ર આવે. આશ્રવ અટકે તો ૬,૮,૧૦ ગુણઠાણા સુધી પહોંચાડે. શુષ્ક ક્રિયાનો શો અર્થ ? પોપટીયા પાઠથી મોક્ષ ન મળે. ભગવાનના શુધ્ધ દ્રવ્ય-ગુણ પર્યાય છે. મારા અશુધ્ધ કેમ ? તેની વિચારણા સાથે અટકવાનો પ્રયત્ન કરે. તફાવત સમજે તો ઊંચે ચડે.
પ્રવચન પરીક્ષામાં પૂ. ઉપાધ્યાજી મહારાજે સમ્યક્ત્વ આવ્યા પછી જો તે જ ભવમાં વિરતિ ન આવે તો સમ્યક્ત્વ ટકવું મુશ્કેલ છે. વિરતિ ન હોય તો ત્રણ કાળણાં સમ્યક્ત્વ ન ટકે. સમ્યક્ત્વનો વિરતિ સાથે ગાઢ સંબંધ છે. દર્શન અને ચારિત્ર મહત્ત્વનું છે. 'જ્ઞાન આત્માના શક્તિનું અવાંતર સાધન છે. મિથ્યાત્વના પડલથી તે શક્તિ અવરાઇ ગઇ છે. જ્ઞાન આવ્યા પછી વિરતિ આવી જ જોઇએ. એવું સમ્યક્ત્વ આવ્યા પછી ઘણા આત્માને બે ઘડીમાં જ વિરતિ આવી જાય. સમ્યક્ત્વને પ્રાપ્ત કરવાનો પુરુષાર્થ અપૂર્વકરણ કરે. ગ્રંથીભેદ, એનો ઉલ્લાસ વધતાં દેશવિરતિએ પહોંચે પછી તેને સંસાર ન ગમે. શાસ્ત્રની મર્યાદા પૂર્વક વિધિનો ઉપયોગ... રાખવા પૂર્વક ધર્મ શ્રી દશવૈકાલિક વાચના - ૪૯
૨૮૭