________________
શ્રી દશવૈકાલિક વાચના
૪૩
અનંત ઉપકારી મહાવીર પરમાત્માના શાસનમાં આત્માઓને અનંત પુણ્યોદયે સંયમ-જીવનની આરાધનાની તક મળ્યા પછી જીવનભર પરમાત્માના શાસનની બિનવફાદારી. ન કરે માટે જ્ઞાનીઓએ સંયમની મર્યાદાઓ બતાવી છે. મર્યાદા બે પ્રકારે. ફરજિયાત-મરજિયાત. જે કર્યા વિના કાર્ય કદી સિદ્ધિની ભૂમિકા પર ન આવે તે ફરજિયાત. જે કાર્ય કર્યા પછી કાર્યમાં શોભા વધે તે મરજિયાત.....!
વિકારી વાસનાને કાબુમાં લેવાનો પ્રયત્ન તે સંયમ..... હકીકતમાં આત્મા સંયમ ક્યારે સ્વીકારે ? જ્યારે વાસના કાબુમાં આવે ત્યારે પાંચ મહાવ્રત, ૩ ગુપ્તિ, પાંચ સમિતિ પાલનથી સાધુપણું ટકે, વધે.....! પરંપરાએ મોક્ષ માટે એ ફરજિયાત છે. પ્રતિમા વહન વિશિષ્ટ પ્રકારનું જ્ઞાન, તપ વિગેરે મરજિયાત છે. શરીરમાં પ્રાણ પ્રથમ જોઈએ તેમ સંયમનો પ્રાણ પાંચ મહાવ્રત, પાંચ સમિતિ, ત્રણ ગુપ્તિ. પાંચમા આરાના છેડા સુધી સંયમ ટકાવવા માટે જરૂરી મર્યાદા કઈ ? તેનો સંક્ષેપ સંગ્રહ મનક મુનિના હિત માટે શ્રી દશવૈકાલિક કરેલું છે. યથાશક્તિ અમલમાં મૂકી શકે. પણ યથાશક્તિ અમલમાં મૂકવાના વિચારોમાં ન ચાલે. તે અમારી નબળાઈ છે. સંયમના પ્રવાહની સાથે આત્માનો પુરુષાર્થ નથી કે સંયમ વીતરાગ પરમાત્માની આજ્ઞા પ્રમાણે સર્વથા પાળી શકીએ. પણ પાળવા જેવું
૨૪૦
શ્રી દશવૈકાલિક વાચના - ૪૩
