________________
તે પ્રતિહક કહેવાય.
પાપકર્મોના હેતુઓના નાશ માટે સાધુજીવનની ૪ જવાબદારી
(૧) સંયમ (૨) વિરતિ (૩) કષાયનો ઘટાડો (૪) વાતાવરણશુધ્ધિ.
પ્રતિહત = પાપકર્મની સ્થિતિ ઘટાડે. આત્મામાં કષાયના આસહિતની ગાંઠને ઘટાડે, મમતાના પાયા ઢીલા કરે. સંયમની જાગૃતિ રહે. તેને સંસારની પરાધીનતા ખુંચે તેથી વધારો કરવાની વિચારણા ન લાગે. પાપ હેતુઓથી જુદો રહે.
પાપ = જ્ઞાનાવરણીચાદિ કર્મ માત્ર પાપ છે. કર્મ આત્માને નુકશાન કરનાર છે. પાપ વિકાસને અટકાવે. તીર્થંકર-ચક્રવર્તીઓ પણ શતાવેદનીય ઉદયથી વિરતિ વિ. પ્રવૃત્તિ કરી ન શકે. ૮ કર્મ શુભ કે અશુભ આત્મ વિકાસને અટકાવનારા છે. સાધુને કર્મ નિર્જરા માટે જ પ્રયત્ન કરવાનો છે. શુભ કર્મબંધ માટે પણ નહીં. શુભકર્મ માટે પ્રયત્ન ગૃહસ્થને હોઈ શકે. , - ગૃહસ્થને પોતાના જીવનમાં ૧૨ અવિરતિ માંથી ૧ અવિરતિનો જ ત્યાગ કરી શકે. ૧૧ નો નહીં...! પાંચ ઇન્દ્રિય, મન અને પૃથ્વીકાયાદિ-૫ આમ ૧૧ અવિરતિનો ત્યાગ ન થાય. માત્ર ત્રસકાય અવિરતિનો ત્યાગ કરી શકે. ગૃહસ્થના પચ્ચખાણ મર્યાદિત હોય. રાત્રે-દિવસે સરખા પચ્ચકખાણ અને જાગૃતિ ન હોય પમ સાધુને રાત્રે-દિવસે સરખા પચ્ચકખામ અને જાગૃતિ હોય તેમાં ફેરફાર નહીં. . કારણ સુતાવસ્થામાં પણ સંયમ વિરતિ જયણા-અપ્રમત અવસ્થા હોય.
દ્રષ્ટાંત - પૂ. દેવસૂરી મહારાજે દિગંબરી સાધુને વાદવિવાદમાં સ્યાદ્વાદથી હરાવ્યા. તેથી તેઓ ક્રોધાયમાન થયા.
એકાંતવાદને સ્યાદ્વાદથી જીતવાથી બે મારાઓને બોલાવ્યા. એક શ્રી દશવૈકાલિક વાચના - ૩૭
(૧૯)