________________
ધર્મસંબંધી કથા તે ધર્મકથા કહેવાય અને ત્રણેથી મિશ્ર તે મિશ્રકથા કહેવાય.
વિદ્યા-શિલ્પ-ઉપાય-સાધન-અનિર્વેદ (કંટાળે નહિ-સંચય-દક્ષાત્વશામ-દંડ-ભેદ ઉપપ્રદાનઃલાંચરૂશ્વત. આ અર્થકથાનાં કારણો છે. અર્થ પ્રધાન હોવાથી અર્થકથા કહેવાય. જે વિદ્યાર્થી અર્થનું ઉપાર્જન કરે. જેમ એક વિદ્યાની સાધના કરી પાંચ સોનામહોર રોજ મેળવે. તે વિદ્યા આઠયી અર્થકથા કહેવાય. તેમાં સત્યકીનું પણ દષ્ટાંત છે.
શિલ્પ દ્વારા અર્થ મેળવે. તેમાં કોકાશનું દષ્ણત છે. ઉપાયકપૈસા મેળવવા ઉપાય કર્યો. તથા ચાણકયે ચંદ્રગુપ્તનાં ભંડાર ભરવા ઉપાયો કર્યા. .
અનિર્વેદ=સંચય કરવામાં કંટાળે નહિ. તેમાં મમ્મણશેઠનું દિષ્ટાંત છે. દક્ષત્વ = સાર્થવાહના પુત્રની હોંશિયારીનું ફળ પાંચ રૂપિયા અને શ્રેષ્ઠિપુત્રનાં સૌન્દર્યનું ફળ સો રૂપિયા, મંત્રીપુત્રની બુદ્ધિનું ફળ હજાર રૂપિયા, રાજપુત્રને પુણ્યથી લાખોનું ફળ.
ચાર મિત્રો હતાં. (1) રાજપુત્ર કહે હું પુણ્યથી જીવું છું. (૨) અમાત્યપુત્ર કહે હું બુદ્ધિથી જીવું છું. (૩) શેઠનો પુત્ર કહે હું રૂપથી જીવું છું. (૪) સાર્થવાહનો પુત્ર કહે હું દક્ષપણાથી જીવું છું.
ચારે મિત્રો બીજા ગામમાં ગયાં. પહેલા દિવસે સાર્થવાહપુત્રે શેઠની દુકાને જઈ પડીકાં બાંધી, બહુ ઘરાક હોવાથી-શેઠને સારી કમાણી કરાવી. એક દિવસનું ભોજન પોતાનાં દક્ષપણાથી પ્રાપ્ત કરાવ્યું.
બીજા દિવસે વણિકપુત્ર વેશ્યાને ત્યાં ગયા. વેશ્યાની પુત્રી શ્રી દશવૈકાલિક વાચના - ૨૫-
૧૨૭)
