________________
આચારમાં ભાવ આચારમાં પંચાચારનું સ્વરૂપ ચાલે. કાળ નામનો આચાર ચાલુ છે. અકાળે ખેતીથી લાભ ન થાય. તેમ કાર્ય સિદ્ધિ માટે દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવની શુદ્ધિ જરૂરી છે.
સ્વ-સ્વસ્મિન્, અધિઅંદર, આયલાભ આવવું. બહિરાત્મ ભાવ છોડી અંતરાત્મ ભાવમાં આવવું તે સ્વાધ્યાય. વિશેષ ન સમજાય તો તીર્થંકર દેવે મોહનીયના સંસ્કારોથી છુટવા સ્વાધ્યાય કહ્યો છે.
કર્મબંધ-ઉદય-ઉદીરણા-સંક્રમણ એમાં નિમિત્ત કારણ તરીકે દ્રવ્ય છે. જ્ઞાન દ્વારા નિર્જરા ક્યારે થાય ? દ્રવ્યથી શબ્દરૂપી ભાષાવર્ગણાના પુદ્ગલો, ક્ષેત્રથી શુભ વસતિ તે ભાવની વિશુદ્ધિ બને. તેથી નિર્જરાનો લાભ વિશેષ મળે.
(૧) કાળ (૨) વિકાળ (૩) અસજ્ઝાય (૪) ચાર કાળવેળા તે અસ્વાધ્યાય કાળ કહેવાય. તેને વર્જીને સ્વાધ્યાય કરવો. યોગ્ય કાળે :- સ્વાધ્યાય કરે તો વિશિષ્ટ નિર્જરા થઈ શકે. કાળ અરૂપી છે. પણ તેના પરિણમનની દ્રવ્ય ઉપર અસર થાય છે.
વ્યવહાર દ્રષ્ટિએ પુદ્ગલ પર્યાયાનાં પરિણમનમાં કાળ દ્રવ્યની અસર છે. આયુષ્ય આદિ નિમિત્ત છે. પણ બાલાદિ આમાં અચરમાવર્ત એ ધર્મ માટે અયોગ્ય કાળ છે. કાળ પહેલાં અકાળે જો દવા શમનીય ઔષધકાળે આપે. અકાળે ઉપબૃહણ શાંતિ રહે. એ માટે સામાન્ય ઔષધ આપે.
સંસાર પ્રત્યે નફરત અને પ્રભુ પ્રત્યે આદર..... અચરમાર્વતમાં ન આવે.
જ્ઞાની ભગવંતોની આજ્ઞા મર્યાદા પ્રમાણે અનુષ્ઠાન કરવાથી સ્વચ્છંદતાનો નિરોધ થાય. સ્વચ્છંદ પ્રમાણે ધર્મ કરે તે બરાબર નથી. જેનું ધર્મમાં અને ભગવાનની આજ્ઞામાં મન છે તેને દેવો પણ નમે છે. જેના મનમાં ભગવાનની આજ્ઞા છે તેને દેવો પણ નમે છે.
શ્રી દશવૈકાલિક વાચના - ૧૯
૭
