________________
473
હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
માનસિક અવસ્થાનો કેફ કેવો હોય, તેનો તાદશ ચિતાર આપે છે.
કાષ્ટને આરપાર કોતરીને, કાષ્ટમાંથી બહાર નીકળી જવા શક્તિમાન એવો ભ્રમર, કમલપુષ્પની પરાગ એટલે કે મકરંદમાં લુબ્ધ બનીને, કમલની કેદમાં પૂરાવાનું પસંદ કરે છે. તેથી જ ભ્રમરને મકરંદ પણ કહે છે. - એ જ પ્રમાણે હે પ્રભુ! મારો મનરૂપી ભ્રમર, તારા પદ-પંકજ - ચરણકમલમાં, તારા ગુણરૂપી મકરંદને માણવામાં-આસ્વાદવામાં, એવો તો લીન બની ગયો છે કે, નિજભાન ભૂલીને તારામાં જ ખોવાઈ ગયો છે કે એને બહાર આવવાનું મન જ થતું નથી. એ તારી ધારણામાંથી, તારા ધ્યાનમાં સરી પડ્યો છે અને પછી સમાધિમાં ડૂબી જઈને આત્મમસ્તીમાં ગરકાવ થઈ ગયો છે.
આ આત્મધન-સ્વરૂપ ઐશ્વર્ય-અહમ્ ઐશ્વર્ય મળી જતાં હવે મને ઉર્ધ્વલોકમાં આવેલાં દેવલોકના ઈન્દ્ર અને ઇન્દ્રનું સામ્રાજ્ય, તિછલોકમાં રહેલ જ્યોતિષલોકના ચન્દ્ર અને ચન્દ્રના દેવવિમાન, સુવર્ણમય મેરૂપર્વતની ભૂમિ – મંદર ધરા પાતાળલોકમાં વસતા નાગેન્દ્રના નાગલોકનો વૈભવ પણ રાંકડો અને તુચ્છ લાગે છે.
કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે એ ઈન્દ્ર, ચન્દ્ર, નાગેન્દ્ર, ચક્રવર્તીનું ઇન્દ્રપણું, ચપણું, નાગેન્દ્રપણું, ચક્રવર્તીપણું, આદિ સર્વ પુણ્યકર્મના ખેલ છે. એમાં પરાધીનતા છે, અપૂર્ણતા છે અને વિનાશીતા છે. મેરૂપર્વત ઉપર સુવર્ણના ઢગલા વચ્ચે રહેવા મળે તો પણ, ત્યાં એ જ પરાધીનતા, અપૂર્ણતા, વિનાશીતા છે. એ ઈન્દ્રો, નરેન્દ્રોને પણ, તારા અઈમ્ ઐશ્વર્ય આગળ રાંક બનીને, તારી સેવા કરતાં જોયા પછી તો, તારી મહાનતા મારે મન વસી ગઈ છે અને તારા જ ચરણનું શરણ સ્વીકારી તારામાં લીન થઈ
નિશ્ચયરૂપી બીજના ઘારણ (રોપણ)ને વ્યવહાર પાલનરૂપ સિંચન કરવા,
થકી નિશ્ચયસ્વરૂપનું ફલીકરણ કરી શકાય છે.
