________________
શ્રી વાસુપૂજ્ય સ્વામીજી 448
શુદ્ધાત્મા-પરમાત્મા શ્રી વાસુપૂજ્ય સ્વામી, ચેતન એવા આપણને કહે છે કે સુખ હોય, દુઃખ હોય, કે આનંદ હોય; ચેતન હર હાલતમાં ચેતન જ રહે છે. કર્મસહિતતા હોય કે કર્મરહિતતા હોય, ચેતન ચૈતન્યતા ચૂકતો નથી. અર્થાત્ જડ એવા પુદ્ગલના સંગમાં, કર્મજનિત અવસ્થામાં પણ ચેતન તો, ચેતન જ રહે છે અને જડ, જડ જ રહે છે. ચેતન કોઈ કાળે ચેતન મટી જડ થતો નથી અને જડ કોઈ કાળે ચેતન થતું નથી. દ્રવ્ય ભેગાં થયા છે પણ દ્રવ્યાંતર એટલે કે જાત્યંતર ક્યારેય થતું નથી. આ સંદર્ભમાં એક દ્રવ્ય બીજા દ્રવ્યને કાંઈ કરતું નથી એમ કહેવાય છે. બાકી નિમિત્ત નૈમિત્તિકભાવ તો છે જ ! નિમિત્તમાં ભલે કારકતા નથી, પણ કારણતા તો છે જ. તેથી જ નિમિત્તકારણ કહેવાય છે. નિમિત્ત કાંઈ કરતું નથી ભલે કહીએ, પણ નિમિત્ત વગર કાંઈ થતું નથી, એ વાતને પણ સ્વીકારીએ અને લક્ષમાં રાખીએ તે જરૂરી છે.
આવી પરિસ્થિતિમાં સુખ-દુઃખના, શાતા-અશાતાના ચક્રાવામાંથી છૂટીને; જડથી જુદા પડીને, ચેતનાએ, એના સ્વામી ચેતન સાથે, અભેદ થવાથી જ નૈશ્ચયિક, નિરપેક્ષ આત્માનંદની અનુભૂતિ કરી શકાય છે અને સચ્ચિદાનંદ બની શકાય છે. એ માટે જ વ્યવહારને નિશ્ચયલક્ષી અને નિશ્ચયપક્ષી બનાવી ચક્રાકારગતિ-પરિઘમાંથી બહાર નીકળી, કેન્દ્ર તરફ પ્રગતિ કરનારા, કેન્દ્રગામી એટલે કે આત્મગામી બની આત્મ-આરામી બનવાનું છે.
ખરેખર તો જિનેશ્વર, તીર્થંકર ભગવંત એને જ ચેતન કહે છે કે જે પ્રતીતિ, લક્ષ અને સ્વાનુભૂતિની ધારાથી સ્વરૂપાનુસંધાનનું સાતત્ય જાળવતો એને સ્થાયી બનાવે. પોતાના જાણવા-જોવાના જ્ઞાયક સ્વભાવને સતત જોતો-જાણતો, પોતાની જ્ઞાનધારામાં ડૂબેલો, તન્મય બની જ્ઞાનમય રહે. ચેતના ને ચેતનની અભેદતા સાધે. એ માટે નિરંતર સજાગ રહે.
વસ્તુની ગુણાત્મકતા-ઉપયોગીતા એ વસ્તુની Value વેલ્યુ છે. જ્યારે વસ્તુનો બજારમાં ક્રયવિક્રયનો ભાવ એ Price-કિંમત છે.
