________________
441
- હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
ન હોવાથી કરવાપણું ન હોય પણ હોવાપણું હોય. જે બની રહ્યું છે, તેનો શાંતભાવે, સહજભાવે સ્વીકાર હોય છે.
આત્મા અંદરથી જુદો પડીને, જોતાં શીખે તો, અશુભનો રસ ઘટે અને શુભનો રસ વધે. તીવ્ર વેદનાના કાળમાં, જાગ્રત આત્માને પણ, ઉપયોગ વેદનામાં ચાલ્યો જાય એવું બને. પરંતુ જો અંદરથી જાગૃત હોય તો જેવી વેદના મંદ થાય કે તરત જ તેને સમતા વડે પોતાનાથી ભિન્ન જોઈ શકે. આ માર્ગ સાધનાનો છે – અધ્યાત્મનો છે પણ ઉપદેશનો નથી.
આગમશૈલીથી શુદ્ધાત્મતત્ત્વ કેવું છે, એ બરાબર સમજાયું હોય, તેનું બરાબર શ્રદ્ધાન થયું હોય તો, અધ્યાત્મશલિથી સાધના પ્રધાન જીવન જીવી ગ્રંથિભેદ દ્વારા આત્મતત્ત્વ અનુભૂતિમાં આવવાની સંભાવના રહે.
નિશ્ચયનયની મહત્તા બતાવતાં, વ્યવહારનયની તુચ્છતા, ક્યારેય આપણામાં આવવી ન જોઈએ. અધ્યાત્મશલિથી “ત્રિકાળી, ધ્રુવ, પરમ પારિણામિક ભાવ સ્વરૂપ આત્મા તે જ હું છું!” એવું ભારપૂર્વક બોલનાર અને માનનારને જિનમંદિરમાં પરમાત્માની મૂર્તિ જોતાં એટલો જ આનંદ આવવો જોઈએ. પરમાત્માની મૂર્તિમાં સાક્ષાત્ પરમાત્મા દેખાવા જોઈએ જિવિતસ્વામીના દર્શન થવા જોઈએ; તો જ તેની દ્રવ્યદૃષ્ટિ-નિશ્ચયદૃષ્ટિ સાચી કહેવાય. સાચો નિશ્ચયી આત્મા, વ્યવહારમાર્ગની ઉપેક્ષાવાળો કે વ્યવહારધર્મ માટે જેમ તેમ એલફેલ બોલનારો ન હોય.
સામી વ્યક્તિને ચાનક લગાડવા, જાગૃત કરવા માટે તેની બાહ્ય ક્રિયાની મહત્તા ઓછી બતાવીએ તે વાત જુદી છે. પરંતુ હૃદયમાં તો કિયાધર્મ પ્રત્યે, દેવ-ગુરુ પ્રત્યે ક્યારેય પણ આદર, બહુમાન ઘટવા જોઈએ નહિ. તેમને માટે જેમ તેમ બોલવું જોઈએ નહિ- અવર્ણવાદ કરવા જોઈએ નહિ. હા! એટલું જરૂર છે કે શિષ્યના હિતમાં શિષ્યને આગળ વધારવા
પૂર્ણજ્ઞાનમાંથી પૂર્ણાનંદ ઝરે છે. જ્યારે અપૂર્ણજ્ઞાનમાંથી સુખ-દુઃખ વહે છે.
