________________
429 - હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
કર્મફળ ચેતનાની કર્મધારામાંથી બહાર નીકળી, જ્ઞાનધારામાં પ્રવેશ કરીને જ્ઞાનચેતના-શુદ્ધચેતનાનું લક્ષ બંધાવવાની પ્રેરણા યોગીરાજજી આ આત્માની સ્તવનામાં કરી રહ્યા છે. આ વિષયમાં, પરિશિષ્ટમાં આપેલ વિદુષી સાધ્વીશ્રી નંદીયશાશ્રીજીનો લેખ જોઈ જવા ભલામણ છે.
અધ્યાત્મમાં લક્ષ્યની કિંમત ૯૦% છે, માટે દરેક ક્રિયા આત્મતત્ત્વ પામવાના લક્ષ્ય સાથે કરવી જોઈએ એ વાત ઉપર યોગીરાજજી ભાર મૂકી રહ્યા છે.
નિરાકાર અભેદ સંગ્રાહક, ભેદગ્રાહક સાકારો રે; દર્શન જ્ઞાન દુભેદ ચેતના, વસ્તુ ગ્રહણ વ્યાપારો રે. વાસુપૂજ્ય૦૨
પાઠાંતરે “અભેદના સ્થાને “દુભેદ”, “વ્યાપારોના સ્થાને “વિચારો', નિરાકાર’ના સ્થાને ‘નિરંકાર’, ‘દુભેદના સ્થાને અભેદ એવો પાઠફેર છે.
| શબ્દાર્થઃ વસ્તુને ગ્રહણ કરવાનો વ્યાપાર એટલે કે વસ્તુની જાણકારી-ઓળખ કરવાની પ્રવૃત્તિ જે કરે છે, તે ચેતનની ચેતના છે. એ ચેતનાના બે ભેદ છે એક દર્શન અને બીજું જ્ઞાન. દર્શનનો વપરાશ કરીને જે વ્યાપાર કરવામાં આવે છે, તે દર્શનોપયોગ કહેવાય છે. એ વસ્તુના સામાન્યધર્મને ગ્રહણ કરે છે. એ અભેદ ગ્રાહક, સર્વસંગ્રાહક હોવાથી તે દર્શનોપયોગ નિરાકાર, અભેદ-સંગ્રાહક કહેવાય છે.
જ્ઞાનનો વપરાશ કરીને જે વ્યાપાર કરવામાં આવે છે, તે જ્ઞાનોપયોગ કહેવાય છે. એ વસ્તુના વિશેષ ધર્મને ગ્રહણ કરે છે અને વસ્તુનો અન્ય વસ્તુથી ભેદ પાડે છે. વસ્તુનો વસ્તુવિશેષ તરીકે ભેદ કરીને ગ્રહણ કરનારો હોવાથી જ્ઞાનોપયોગ ભેદગ્રાહક, સાકાર કહેવાય છે.
લક્ષ્યાર્થ-વિવેચનઃ પ્રત્યેક દ્રવ્યની પોતપોતાની આગવી વિશેષતા
(૧) નિરાસંઘભાવે કરાતા ઘર્મથી (ર) તત્ત્વયિ-ગુણયિથી કરાતા ઘર્મથી (3) અને આત્મા જેવો છે
તેવો ઓળખીને કરાતા ઘર્મથી આગળ વઘાય છે અને પરમાત્મસ્વરૂપને પમાય છે.
