________________
શ્રી મુનિસુવ્રત સ્વામીજી,
830
જે દૃષ્ટા છે દૃષ્ટિનો, જે જાણે છે રૂપ; અબાધ્ય અનુભવ જે રહે, તે છે જીવ સ્વરૂપ.
આત્મા દૃષ્ટિથી પણ ક્યાંથી દેખાય? કારણકે દૃષ્ટિનો પણ આત્મા દૃષ્ટા છે અને આત્મા રૂપ, રસ, ગંધાદિને પણ જાણે છે. આત્મા પ્રાણ સ્વરૂપે નથી, વચન વર્ગણા રૂપે નથી, મન પણ નથી એમ બાધ કરતાં કરતાં જેનો કોઈ પણ પ્રકારે બાધ ન થઈ શકે તેવો જે અબાધ્ય અનુભવ બાકી રહે છે, તે જ જીવનું સ્વરૂપ છે કારણકે હું સુખી, હું દુઃખી તેવો અનુભવ આત્મા સિવાય બીજા કોઈને થતો નથી.
ઘટ પટ આદિ જાણ તું, તેથી તેને માન
જાણનાર તે માન નહીં, કહીએ કેવું જ્ઞાન. ઘટ-પટાદિને આત્મા જાણે છે તેથી તેને માન્ય રાખે છે. જ્યારે તેને જાણનારો જે આત્મા છે તેને હું માનતો નથી તો આ તારું કેવું જ્ઞાન કહેવાય ? . . આત્માની શંકા કરે, આત્મા પોતે આપ;
શંકાનો કરનાર તો, અચરિજ એ અમાપ. આત્મા હશે કે નહીં? પરલોક જેવી ચીજ હશે કે નહીં? આવી શંકા જેને થાય છે તે આત્મા પોતે જ છે. જે વસ્તુ જડ હોય તેમાં આવી શંકા-કુશંકા ઉત્પન્ન થાય નહીં. ચૈતન્ય જન્ય લાગણીઓથી પ્રાણીઓ પ્રવૃત્તિ-નિવૃત્તિ કરતાં હોવાનું પ્રત્યક્ષ દેખાય છે. ચૈતન્યને નહીં માનનારો નાસ્તિક આત્મવિકાસને સાધી શકતો નથી. આત્માના અસ્તિત્વને નકારનારો પોતાને જ નકારે છે. જે પોતાને નકારે તે પોતાપણાને ક્યારેય પામી શકે નહિ.
આપણી દષ્ટિને મિથ્યામાંથી સમ્યક્ બનાવવાની છે.
