________________
શ્રી મુનિસુવ્રત સ્વામીજી 5 820
સિદ્ધાંત સ્થાપિત થાય છે, જેમાં ઘણી ઘણી આપત્તિ આવે એમ છે. એમાં શંકર સ્વામીના ઉપાસકો શુદ્ધ અદ્વૈત માને છે જે આપણે જોઈ આવ્યા. બીજા નિંબાર્ક નામે મહાત્મા થઈ ગયા તેમના અનુયાયીઓ દ્વૈતાદ્વૈત માને છે તેઓ સ્થાવર અને જંગમના બે ભેદ માન્ય રાખે છે એટલે કથંચિત્ તનો પક્ષ સ્વીકારે છે. ત્રીજો વિશિષ્ટાદ્વૈત નામનો પ્રકાર વિષ્ણુ સ્વામીના ઉપાસકો માને છે. તેઓ માને છે કે જીવાત્માઓ કે જે શરીરધારી છે તે પરમાત્માનો અંશ છે. દરેક જીવાત્મા એ પરમાત્માનો અંશ છે. તેમનો સિદ્ધાંત એવો છે કે જીવાત્મા અને પરમાત્મા વચ્ચે સેવક-સેવ્ય ભાવ કાયમ રહે છે કારણકે જીવ એ પરમાત્માનો અંશ છે અને એ અંશ એ ક્યારેય અંશી થઈ શકે નહિ. આમ જ્યારે તેઓએ જીવાત્મા અને પરમાત્મા બે જુદા માન્યા. બંનેમાં અંશ-અંશીભાવથી ભેદ માન્યો પછી અદ્વૈત ક્યાં રહ્યું? આમ અદ્વૈતવાદી પણ એકાંતના આગ્રહમાં રહેલા હોવાથી તત્ત્વ પામી શકતા નથી. વાસ્તવિકતા તો એ છે કે સંસારમાં - શરીરધારી સંસારીઓની, જ્યાં સુધી શરીર છે ત્યાં સુધી ત અવસ્થા છે
અને સંસારથી પર અશરીરી થઈ જતાં અદ્વૈત અવસ્થા છે. એ અદેહી અદ્વૈત અવસ્થાને પામવા દેહ હોવા છતાં દેહ મોહથી મુક્ત થઈ, દેહાતીત એવાં વિદેહી બનીને અર્થાત્ દ્વૈતમાં રહીને અદ્વૈત દશા પ્રાપ્ત કરવાની છે. 1. વેદાંત દર્શન પણ એકાંત દ્રવ્યાર્થિક દૃઢ માન્યતાવાળું મહાસંગ્રહનયમાંથી નીકળેલું દર્શન છે જે પર્યાય દૃષ્ટિને ઉત્થાપે છે. વેદાંત દર્શનની માન્યતાને જૈન દર્શન સાપેક્ષપણે સ્વીકારે છે. સાપેક્ષપણાની પૂર્ણ સમજણ ન હોવાથી આ દરેક દર્શનો અન્ય અન્ય મતવાળા દર્શનોના મંતવ્ય પ્રત્યે ખંડનાત્મક વલણ અપનાવે છે અને પોતાની એકાંત માન્યતાને સાચી ઠેરવવા આગ્રહી બને છે માટે તેઓ અનેકાંતદર્શનની સર્વગ્રાહી
મુખ્યતાએ ક્રોધ-માન જીવ પ્રત્યે કરીએ છીએ જ્યારે માયા-લોભ પૂર્ણ પ્રત્યે કરીએ છીએ.
