________________
775
હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
હોય છે તેથી ક્યારેક અતિચાર વગેરે લાગવાની સંભાવના રહે છે જેને આત્મ સાક્ષીએ તેમજ ગુરુ સાક્ષીએ નિંદા ગહ કરીને સાધકે નિઃશંક અને નિર્મળ બનવાનું છે.
અઢાર દોષોમાંથી અજ્ઞાન-નિદ્રા-મિથ્યાત્વ એ ત્રણે દોષોનું વર્ણન કર્યા પછી હવે આગળના દોષોનું વર્ણન કરતા કહે છે -
હાસ્ય, અરતિ, રતિ, શોક, દુગછા, ભય પામર કરસાલી; નો કપાય શ્રેણી ગજ ચડતાં સ્થાનતણી ગતિ ઝાલી હો. મલ્લિજિન.પ અર્થ હવે આ કડીમાં ચારિત્રમોહજનિત દોષોનું વર્ણન કરે છે.
હાસ્ય, અરતિ, રતિ, શોક, ભય, દુગચ્છા એ બધા ચારિત્રમોહજનિત દોષો છે, જેની ગણના નોકષાયમાં થાય છે. કષાયને ઉદ્દીપ્ત કરનારા catalystic agent (ઉદ્દીપક) હોવાથી તેની ગણના નોકષાયમાં કરી છે. કષાયો તેનાથી વધારે બળવાન હોવાથી નોકષાયને પામર કહ્યા છે. તેઓ આત્મા ઉપર કર્મરૂપ કરસણ (ખેતી) થવામાં દંતાળી વગેરેની જેમ મદદગાર હોવાથી કરસાલી કહેવાય છે. હે નાથ! આપ જ્યારે ક્ષપકશ્રેણી રૂપી ગજરાજ ઉપર આરૂઢ થયા ત્યારે, આ નવ નોકષાયરૂપ દોષોની હાલત ઊભી બજારે શાનથી રાજવી ઠાઠમાં ચાલી જતાં હાથીની પાછળ ભસતા-વિરોધ-કરતાં-નાસભાગ કરી રહેલ લાચાર કૂતરાઓ જેવી થઈ ગઈ.
હે નાથી આપને ક્ષપકશ્રેણિરૂપી ગજરાજ ઉપર સવારે થયેલાં જોઈને નોકષાયો એક પછી એક હાથીની પાછળ ભસતા અને વિરોધ નોંધાવતાં લાચાર કૂતરાઓની જેમ ભાગી ગયા-પલાયન થઈ ગયા.
વિવેચનઃ પૂર્વની કડીના અનુસંધાનમાં મિથ્યાત્વમોહનીયના નાશ
પરને સ્વ માનવું તે મિથ્યા છે. અનિત્યને નિત્ય માનવું તે મિથ્યા છે.
