________________
શ્રી મલ્લિનાથજી 766
જ્યારે તેઓએ વિદાય લીધી ત્યારે આપે તેની સાથે મનામણાં ન કર્યા કારણકે તે અવસ્થાઓ આપને સ્વરૂપ રમણતામાં અંતરાય રૂપ હતી તેથી આપે તેઓની ઉપેક્ષા કરી.
કર્મ બંધના મુખ્ય હેતુ રાગ અને દ્વેષ છે. જ્ઞાન-દર્શન એ તો આત્માનું સ્વરૂપ છે. કોઇપણ પદાર્થને જાણતાં જીવ સ્વરૂપમાં રહે તો ત્યાં તેને કર્મબંધ થતો નથી. શાસ્ત્રોમાં ઘાતિકર્મના બંધને જ મુખ્ય બંધ કહ્યો છે. સ્વરૂપમાં લીનતા સધાતા કર્મો નિર્જરી જાય છે પણ નવા ચોંટતા નથી. આ કડી પણ પૂર્વની કડીનો જ પડઘો પાડે છે.
આત્મા પોતાના સ્વરૂપમાં લીન નથી થતો તેથી જ જ્યારે પદાર્થ આંખ સામે આવે ત્યારે તેના સંબંધી કોઈને કોઇ સારો કે ખરાબ ભાવ થાય છે. આ ભાવ તે વિકલ્પ છે. વસ્તુને જોયા પછી ઉપયોગ કર્મના ઉદય સાથે જોડાયેલો હોય છે માટે પદાર્થ વિષયક સ્ફુરણ થાય છે. આ સ્ફુરણ તે વિકલ્પ છે. એ સ્કુરાયમાન વિકલ્પમાં જો તન્મયતા આવે તો તે વિચાર છે, વિકલ્પમાં ચરવું તે વિચાર છે અને વિકલ્પને જોવો-માત્ર જોવો તે સ્થિરતારૂપ ચારિત્ર છે.
પદાર્થ જ્યારે સંપૂર્ણપણે પોતાનામાં રહે છે ત્યારે આપણે પણ સંપૂર્ણપણે આપણામાં રહીએ તો વિકલ્પ ઉભો ન થાય અને તો સ્વરૂપ લીનતા રૂપ તપ પ્રગટે પણ જીવ પોતાનામાં લીન થઇ શકતો નથી માટે વિકલ્પ ઉભો થાય છે. હવે આ વિકલ્પના પણ દૃષ્ટા બનીને રહીએ તો આત્માએ આત્માને સાધ્યો કહેવાય પણ તે વિકલ્પ ઉપર પણ નવા નવા વિકલ્પો કરીએ તો ત્યાં દૃષ્ટાભાવ ન રહેતાં શુભાશુભભાવ રૂપ બંધમાર્ગમાં આવી જવાનું થાય છે.
ચેતનાની ચાર અવસ્થાને બરાબર સમજીને પૂર્વ પૂર્વની અવસ્થા
આત્માને સ્વતંત્ર નહિ માનનાર નાસ્તિક દેહ દ્વારા આત્માને વેદે છે.
જ્યારે આત્માના અસ્તિત્વને માનાનાર આસ્તિક સાઘક આત્મા દ્વારા આત્માને વેઠે છે.
