________________
765
હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
દેવરિત એ જાગી જઈને પથારીમાં ઊભા થયેલાની દશા છે. સર્વવિરતિ એ પથારી એટલે કે સંસાર-ગૃહસ્થાવાસ છોડી દીધેલાની દશા છે.
અપ્રમત્તદશા એ પરમાત્મદશા તરફ ચાલવા માંડેલાની દશા છે. ક્ષપકશ્રેણિ એ પરમાત્મદશા ભણી દોડવા માંડેલાની દશા છે. વીતરાગદશા સર્વજ્ઞતા સર્વદર્શીતા, નિર્વિકલ્પતા એ ઉજ્જાગરદશા છે. એ પરિપૂર્ણ જાગૃતદશા છે.
ત્રીજી જાગૃત દશા સુયત એવા મુનિને સાતમા ગુણઠાણાથી માંડીને બારમા ગુણઠાણા સુધી હોય છે, જેમાં પૂર્ણ જાગૃતિ હોય છે કારણકે તે અપ્રમત્ત દશા છે. આત્મા આત્મામાં જાગી ગયો હોય છે. આંશિક પરમાત્મ દશામાં આવી ગયો હોય છે. જ્યારે ચોથી ઉજ્જાગર દશા એટલે સ્વરૂપમાં સંપૂર્ણપણે રહેવારૂપ સ્વરૂપસ્થ દશા તેરમા-ચૌદમા ગુણસ્થાનકે તેમજ સિદ્ધના જીવોમાં હોય છે.
નિદ્રા અને સ્વપ્ન અવસ્થા દર્શનાવરણીય કર્મના દોષથી છે. ત્રીજી જાગૃત અવસ્થામાં મુનિને નિદ્રા હોય તો છે પણ તે શ્વાન જેવી અને અત્યંત અલ્પ નહિવત્ નામની જ હોય છે, તેથી ત્યાં દર્શનાવરણીય કર્મનો અત્યંત અલ્પ રસોદય હોય છે. જ્યારે ચોથી ઉજ્જાગર અવસ્થા તો દર્શનાવરણીય કર્મના ક્ષયથી છે; તેને હે નાથ! આપે પ્રગટ કરી એટલે અનાદિકાલથી સાથે રહેલી નિદ્રા, સ્વપ્નાવસ્થા વગેરે પૂર્વની અવસ્થાઓ રિસાઇ ગઇ. એને આપનાથી છુટા પડવું નહોતું કારણકે એને આપની સાથે અત્યંત મેળ મળી ગયેલો હતો. પરંતુ આપ તો સ્વરૂપમાં સંપૂર્ણપણે લીન થઇ ગયા એટલે તેઓને અનિચ્છાએ પણ ઉચાળા ભરવા પડ્યા.
વીતરાગ પુરુષો-સર્વજ્ઞ ભગવંતો તમારા વખાણ કરે એમ ઈચ્છજો. રાણીના વખાણને ન ઇચ્છશો. એમ કરશો તો લોકેષણાના ભાવો ટળશે.
