________________
શ્રી અરનાથજી , 340.
ક્રિયા અને ભાવની સાંકળ છે, તેમાં ભાવનું પ્રાધાન્ય છે. ક્રિયામાં કૃત્રિમતા હોઈ શકે છે પણ ભાવમાં નહિ. હા! ભાવની અભિવ્યક્તિમાં ક્યારેક કૃત્રિમતા હોઈ શકે છે.
સાધકને એ ખ્યાલ હોવો જોઈએ કે ક્રિયા એ પૂર્વકર્મના વર્તમાન ઉદયથી છે. ક્રિયા એ પર સત્તા છે, ક્રિયા એ પુદ્ગલની સત્તામાં છે જ્યારે ભાવ એ તો વર્તમાનની જાગૃતિથી છે. ક્રિયામાં પરાધીનતા ને સીમિતતા છે જ્યારે ભાવમાં સ્વાધીનતા ને વ્યાપકતા છે. જીવ ભાવ કરવા સમર્થ છે. ભાવોને બદલવા સમર્થ છે માટે જ જ્ઞાનીઓએ અશુભભાવમાંથી બચવા અને શુભમાં રહેવા આખો ભાવનાયોગ મૂક્યો છે. ' સતત ભાવનાથી ભાવિત રહેવું એ ધર્મ પુરુષાર્થ છે. એ રિલેટીવ (સાપેક્ષ) પુરુષાર્થ છે. ક્રિયા અને ભાવનો ગાઢ સંબંધ છે માટે તે તે ભાવની વૃદ્ધિમાં તે તે ક્રિયાઓ બતાવવામાં આવી છે. તેને આચરવા આપણે પ્રયત્ન કરવાનો છે પણ જે ક્રિયા કે ભાવ થાય તેમાં કર્તાભાવ કે અહમ્ નથી કરવાનો પણ ક્રિયા કે ભાવ થયા પછી શાંતચિત્તે તેનો સ્વીકાર કરવાનો છે.
. કોઈપણ કાર્ય કરતા પહેલા અત્યંત જાગૃત્તિ અને કાર્ય થયા પછી તેનો સહજ સ્વીકાર એ અધ્યાત્મનો નિચોડ છે. કારણકે વિકલ્પ ગમે તેવો સારો અને ઊંચો હોય તો પણ તે ક્ષણિક સ્વ છે અન્ય કાલે પર છે. તે એક સમય પૂરતો સ્વ છે પણ બીજા જ સમયે તે પર થઈ જાય છે અને સ્મૃતિનો વિષય બની જાય છે.
અહીં જ્ઞાન પદની પૂજા યાદ કરી જવા જેવી છે. ભવ્ય નમો ગુણજ્ઞાનને, સ્વ-પર પ્રકાશક ભાવેજી પરજાય ધર્મ અનંતતા, ભેદભેદ સ્વભાવે જી.
રાગ અને વિરાગ એ પર પદાર્થ પ્રત્યેનો ભાવ છે. જ્યારે ગ્રહણ અને ત્યાગ એ પરપદાર્થ પ્રત્યેની ક્રિયા છે.
