________________
715
115
, હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
જ
છે તેવા ઉપયોગની શુદ્ધાશુદ્ધતાને લક્ષમાં લેતા હોય છે, અને તેથી જ શાસ્ત્રમાં ઉપયોને ઘર્ષ નું સૂત્ર આપ્યું છે. ક્રિયાએ કર્મ, પરિણામે બંધ અને ઉપયોગે ધર્મ એમ શાસ્ત્રો જણાવે છે.
“સોના જેવો !” કહીએ તેટલા માત્રમાં બધું જ જે સોનામાં છે. તે આવી જાય છે. શુદ્ધાત્મા ! પરમાત્મા ! કહેવામાં બધાં સર્વજ્ઞતા, સર્વદર્શીતા, વીતરાગતા, નિર્વિકલ્પતા ઈત્યાદિ અનંતગુણો સમાવિષ્ટ થઈ જાય છે. એક માત્ર “મરદ' છે એટલું કહેવામાં પુરુષત્વ, મરદાનગી, બળવત્તરતા, હિંમત, પુરુષ ચિહ્નો જેવા કે મૂછાળાપણું આદિનો સમાવેશ થઈ જાય છે.'
પ્રસ્તુત સ્તવનની ચોથી કડીમાં પર્યાયદષ્ટિ (પર્યાયાર્થિક નય). અને દ્રવ્યદૃષ્ટિ (દ્રવ્યાર્થિકનય)નું સ્વરૂપ બતાવ્યું છે. જીવો અનાદિઅનંતકાળથી પયાર્યદષ્ટિ-પર સમય-પર દ્રવ્યમાં રાચે છે અને તેમાં રાચવા વડે તે પ્રત્યેનો અભિગમ ન છોડવાથી અનંતો કાળ સંસાર ચક્રમાં રખડપટ્ટીમાં ગુમાવ્યો છે. દ્રવ્યદૃષ્ટિ અપનાવવા દ્વારા સ્વયની શુદ્ધતામાં ઉપયોગમય પરિણતિમાં રહેવાનો પ્રયાસ, આ જીવે એક સમયે માત્ર પણ કર્યો નથી. પરિણામે મોહનીયકર્મના ઉદયની અવસ્થામાં બંધ પરિણામથી સતત બંધાતો રહ્યો છે. મિથ્યાત્વ, અજ્ઞાન, કષાય, રાગાદિ પરિણામ દ્વારા અનાદિ અનંત સ્થિતિને વધારતો રહ્યો છે. કેવળ અજ્ઞાન અને રાગાદિ ભાવથી જીવ્યો છે, અનંતકાળ અજ્ઞાન અને રાગાદિ ભાવમાં પસાર કર્યો છે, તેમાંથી છુટવાનો પ્રયત્ન કરવાને બદલે તેના પ્રતિ ઉદાસીન જ રહ્યો છે, તેમાં લયલીન જ રહ્યો છે.
ત્રણલોકના નાથ તારક પ્રભુ, વીતરાગ અને સર્વજ્ઞ હોવાથી તેને રાગભાવ લેશમાત્ર નથી, તેથી બંધનો સર્વથા અભાવ છે અને તેથી મોક્ષ
રસબંઘ અને સ્થિતિબંઘ કષાયથી થાય છે. પ્રકૃતિબંધ અને પ્રદેશબંઘ યોગથી થાય છે.
