________________
શ્રી અરનાથજી
-
692.
692
“સમય સમય બલવાન હૈ, નહીં મનુષ્ય બલવાન કાબે અર્જુન લૂંટીઓ, વહી ધનુષ્ય વહી બાન (બાણ)”
સ્વમય એવો સમય (આત્મા) બળવાન છે, નહીં કે ચંચળ મન ધરાવનાર મનુષ્ય. ભીલ કોમના છોકરા કાબાએ સ્વમય થઈ પ્રત્યક્ષ ગુરુ યોગ નહિ હોવા છતાં પરોક્ષ ગુરુયોગથી બાણ વિદ્યા શીખી સ્વમય થયો તો અર્જુનને જ બાણવિદ્યામાં હરાવ્યો હતો. - નિશ્ચયથી છ એ કારકો એક જ દ્રવ્યના છે અને તે પોતાનામાં જ પ્રવર્તે છે. પરમાર્થથી એક દ્રવ્ય બીજા દ્રવ્યને સહાય કરી શકતું નથી. દ્રવ્ય પોતે જ અનંતશક્તિરૂપ સંપદાથી પરિપૂર્ણ હોવાથી પોતાનું કાર્ય, પોતાના વડે જ પોતાનામાં નિપજાવવા સમર્થ છે, તેમાં તેને પરદ્રવ્યની અપેક્ષા રહેતી નથી. સાપેક્ષમ્ અસમર્થમ્, જો પોતે અન્યની અપેક્ષા રાખે તો તે અસમર્થ ઠરે છે. સ્વયંભૂ હોય તે સ્વતઃસિદ્ધ-સ્વયંસિદ્ધ જ હોય. * સર્વદ્રવ્યોના પ્રત્યેક પર્યાયમાં આ છે કારકો એક સાથે પ્રવર્તે છે, તેથી આત્મા અને પુદ્ગલ શુદ્ધ દશામાં કે અશુદ્ધ દશામાં સ્વયં, છે એ કારેકરૂપે પરિણમન કરે છે અને બીજા કારકોની અપેક્ષા રાખતા નથી. - નિશ્ચયથી પરની સાથે આત્માને કારકપણાનો સંબંધ નથી કે જેથી શુદ્ધાત્મ સ્વભાવની પ્રાપ્તિ માટે બાહ્ય સાધનો શોધવાની વ્યગ્રતા કરવી પડે. જીવો (પોતાના સ્વભાવને ઓળખતા નથી તેથી) નકામા પરતંત્ર થાય છે. - આ છ એ કારકો વ્યવહાર અને નિશ્ચય એમ બે પ્રકારના છે.
જ્યાં પરના નિમિત્તે કાર્યની સિદ્ધિ બતાવવામાં આવે ત્યારે ત્યાં વ્યવહાર કારકો છે અને જ્યાં પોતાના જ ઉપાદાન કારણથી કાર્યની સિદ્ધિ બતાવવામાં આવે ત્યાં નિશ્ચય કારકો પ્રવર્તે છે.
હેય-ઉપાદેય યુક્ત વિવેકનંત જીવન જીવવા માટે ઘર્મ સમજવવો જોઇએ.
