________________
શ્રી કુંથુનાથજી , 640
આત્મા અનંત શક્તિનો માલિક છે તેથી ઈચ્છા પણ અનંત છે અને વિચારો પણ અનંત છે. એક પછી એક ઈચ્છા અને વિચારોનો પ્રવાહ ચાલ્યા જ કરે છે. અનંતકાળથી જીવ ઈચ્છા અને વિચાર કરે છે છતાં તે ખૂટતા જ નથી કારણકે ભીતરમાં અનંત જ્ઞાનમય આત્મા રહેલો છે. કોઈ કાચા માલ (Raw Material) ના પૂરવઠાની મનને જરૂર પડતી નથી.
આમ મન સૂક્ષ્મ છે. તેની શક્તિ અગાધ છે અને અગમ છે કેમકે તે આત્માનો-કેવલજ્ઞાનનો અંશ છે. આત્માની શક્તિ અનંત, અગાધ અને અગમ હોવાથી તેના પ્રતિનિધિ સમા મનની શક્તિ પણ અનંત-અગાધ-અગમ છે.
મનની જે આવી શક્તિ મળી છે, તે આત્મામાં કરવા માટે અને આત્માને પરમાત્મ સ્વરૂપમાં પરિણમાવવા માટે મળી છે; જેથી તે નિજ વિશાળતા, વ્યાપકતા, વીતરાગતા, વિરાટતા, નિરાલંબીતા, નિર્વિકલ્પતા, અસીમતા અને અનંતતાને પ્રગટ કરી શકે. એ માટે જ મનને પકડવાનું છે અને બહારમાંથી ભીતર તરફ વાળી ભીતરમાં જે નિજસ્વરૂપ છે તેમાં ઢાળવાનું છે. મતિજ્ઞાનના ઉપયોગમાં નિરંતર નિર્લેપતા, નિર્મમતા, નિર્મોહતા, - નિર્ભયતા, નિશ્ચિતતા, વીતરાગતાના આકારો આપવાના છે. આનાથી મતિજ્ઞાનના ઉપયોગમાંથી રાગાદિ વિકારીભાવો નીકળે છે-ટળે છે. અકષાયભાવની સ્પર્શના થાય છે અને મોક્ષમાર્ગ તરફ પ્રયાણ થાય છે. પ્રભુવીરને પામ્યા પછી શ્રેણિક મહારાજાએ પોતાના મતિજ્ઞાનના ઉપયોગમાં સતત વીતરાગતાને ઘૂંટી હતી માટે તેઓ પોતે શીધ્ર પરમાત્મા બનશે. ન ઉપાધ્યાય યશોવિજયજી મહારાજા સ્તવનમાં લખે છે – | મન વૈકુંઠ અકુંઠિત ભગત-યોગી ભાખે અનુભવ જાગતે.
રજની વાસર વસતિ ઉજ્જડ, ગયણ પાયાલે જાય સાપ ખાયને મુખડું થોથું, એક ઉખાણો હો ન્યાય હો.. કુંથુ..૨
દશ્ય અને દર્શન ઉભયને સમજવે તે દર્શન છે. પરંતુ દશ્યથી છોડાવે તે સાયુ દર્શન છે.
