________________
શ્રી શાંતિનાથજી
618
સ્વમાં આવીને વસે. પરમાં પરાધીનતા છે. સ્વમાં સ્વાધીનતા છે.
આપણો આતમ ભાવ જે, એક ચેતનાધાર રે,
અવર સવિ સાથ સંયોગથી, એહ નિજ પરિકર સાર રે..શાંતિ..૧૧
અર્થ : આપણો પોતાનો જે આત્મા છે તે માત્ર એક ચૈતન્ય સ્વભાવવાળો છે અને એ જ આત્મા માટે પરમ આધારરૂપ છે. બાકી જે શરીરાદિ બાહ્ય પદાર્થો છે તે તો આત્માની કરતે માત્ર સંયોગ સંબંધે રહેલા છે. એ કોઇ આત્માનો શાશ્વત્ પરિવાર નથી. પોતાનો સાચો-સારો-ખરો અને સારભૂત પરિવાર તો પોતાનો આત્મા અને પોતાનો આત્મભાવ જ છે. આત્માના અનંત ગુણો જ છે.
વિવેચન : આપણામાં રહેલ આત્મતત્ત્વને જગાડવા માટે આધાર જો કોઇ પણ હોય તો તે ચિતિ શક્તિ છે-ચૈતન્ય શક્તિ છે. અનાદિકાળથી પ્રાણીમાત્રની ચેતના સુષુપ્ત છે. નિશ્ચેતન અવસ્થામાં પડેલી છે. તેને • યોગદર્શન કુંડલિની શક્તિ તરીકે ઓળખાવે છે, બૌદ્ધો અચેતન શક્તિ તરીકે ઓળખે છે, શૈવો તેને ઇશ્વરીય અંશ કહે છે, જૈનમત એને સ્વતંત્ર જ્ઞાનસત્તા તરીકે ઓળખે છે. તત્ત્વથી તો આ બધું એક જ છે. તેના ભેદ કોઈ વ્યક્તિ કહેવાતા ઈશ્વરે પાડ્યા નથી પણ માનવીએ પોતાની મતિકલ્પનાથી પાડ્યા છે.
આત્મા પોતે સ્વરૂપે જ્ઞાન ચેતનાવાળો હોવા છતાં આજે સંસારી બનેલો હોવાથી અષ્ટકર્મના વળગાડથી તે કર્મચેતના અને કર્મફળ ચેતનાવાળો બન્યો છે. નિગોદના જીવો તો સતત જ આંખના પલકારા જેટલા નાના અંતર્મુહૂર્તમાં સત્તરથી અધિકવાર જન્મ મરણ કરતા હોવાના કારણે સ્પષ્ટપણે કર્મફળ અનુભવતા હોય છે તેથી તેને કર્મફળ ચેતનાવાળા કહી શકાય.
સાધકે જેમ મોક્ષનું લક્ષ્ય રાખવાનું છે તેમ તેના અનંતરકારણ રૂપ જે ક્ષપકશ્રેણિ, નિર્વિકલ્પ ધ્યાન, સમાધિનું લક્ષ્ય કરવાનું છે અને પામવાનું છે.
