________________
609
, હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
કમઠે ધરણેન્દ્ર ચ, સ્વોચિત કર્મ કુવતિ પ્રભુતુલ્ય મનોવૃત્તિઃ પાર્શ્વનાથ શિયેસ્તુ વઃ પન્નગે ચ સુરેન્દ્ર ચ, કૌશિકે પાદ સંધ્રિશી
નિર્વિશેષ મનસ્કાય શ્રીવીરસ્વામિને નમઃ જેવી આત્મસત્તા સિદ્ધ પરમાત્માની છે તેવી જ આત્મસત્તા નિગોદમાં રહેલા આત્માની પણ છે; ફેર માત્ર એટલો જ છે કે એકની સત્તા પ્રગટ થયેલી છે જ્યારે બીજાની તે સત્તા ઢંકાયેલી છે. એકની પ્રકૃષ્ટ ચેતના છે તો એકની નિકૃષ્ટ ચેતના છે અને પાછા બંનેને કોઈની સાથે વ્યવહાર હોતો નથી. બાકી સત્તાની દૃષ્ટિએ તો બંને તુલ્ય જ છે, સંગ્રહનય અભેદગ્રાહી છે. ભેદની દૃષ્ટિને અપનાવનાર તો વ્યવહાર છે. સાપેક્ષ દૃષ્ટિથી બન્ને નયો પોતપોતાના સ્થાનમાં સાચા હોવા છતાં મોક્ષ પામવા માટે હૃદયની વિશાળતા અતિ આવશ્યક બને છે અને તે માટે તો અભેદગ્રાહી સંગ્રહ નયની દૃષ્ટિ જ વધુ ઉપયોગી થઈ પડે છે. ભેદનું કથન તો વ્યવહાર ચલાવવામાં અને વસ્તુતત્ત્વને યથાર્થ જાણવા માટે ઉપયોગી છે પરંતુ જીવનને સારી રીતે જીવવામાં અને મોક્ષે પહોંચવામાં તો અભેદ દૃષ્ટિ-વિશાળ દૃષ્ટિ-ઉદાર દૃષ્ટિ - ઊંડાણવાળી દૃષ્ટિ - મૂળને પકડાવનાર દૃષ્ટિ જ ઉપયોગી છે. યોગીરાજ આનંદઘનજી બારમા વાસુપૂજ્ય સ્વામીના સ્તવનમાં જણાવે છે –
- નિરાકાર અભેદ સંગ્રાહક, ભેદ સંગ્રાહક સાકારો રે દર્શન જ્ઞાન દુ ભેદ ચેતના, વસ્તુ ગ્રહણ વ્યાપારો રે. વાસુપૂજ્ય...
જગતના એક પણ જીવની સાથે આપણે હૃદયથી જુદા પડ્યા એટલે મોક્ષથી જુદા પડ્યા. આપણને આજે જે કાંઈ મળ્યું છે તે ક્ષણિક
દેહને આવશ્યક વસ્તુઓનો અભાવ તેનું જ નામ દરિદ્રતા. મનને આવશ્યક લાગતી જોઈતી) વસ્તુનો અભાવ તેનું નામ આસક્તિ તૃષ્ણા.
