________________
શ્રી શાંતિનાથજી
590
નિશ્ચય કરાવે છે. ત્રિકાળ સામાન્ય એકરૂપ ધ્રુવતત્ત્વ તેને વિષય કરે છે. શુદ્ધાત્માનો નિશ્ચય કરાવે છે. વ્યવહાર એ યોગશુદ્ધિ રૂપ છે એટલે કે મન-વચન-કાયાની શુદ્ધિરૂપ છે જ્યારે નિશ્ચય આત્મશુદ્ધિરૂપ છે. વ્યવહાર એ રાધાવેધની પૂર્વતૈયારી છે જ્યારે નિશ્ચય એ રાધાવેધ છે, જેમાં રાધાવેધ સિવાયનાં બીજા બધાનું વિસ્મરણ છે અને રાધાવેધમાં જ લક્ષ કેન્દ્રિત છે. રાધાવેધ કરાવીને નિશ્ચય વિરમી જાય છે અને ત્યાર પછી પાછો સહજયોગ પ્રવર્તનરૂપ વ્યવહાર છે. એ સિદ્ધિનો વિનિયોગ છે-પ્રાપ્તનું પ્રવર્તન છે.
વિધિ પ્રતિષેધ કરી આતમા, પદારથ અવિરોધ રે ગ્રહણવિધિ મહાજને પરિગ્રહ્યો, ઈસ્યો આગમે બોધ રે.. શાંતિ..૭
અર્થ : શાંતિપદનો ચાહક આત્મા વિધિ અને પ્રતિષેધને આચરવા દ્વારા કોઇપણ જાતના વિરોધ વગર આત્મા નામના પદાર્થને પ્રાપ્ત કરે છે. તે આત્માને પ્રાપ્ત કરવાનો વિધિ મહાપુરુષોએ પોતે આચરણમાં મૂકીને બતાવ્યો છે અને આગમોમાં પણ શુદ્ધ આત્માનું સ્વરૂપ અને તેની વિધિનિષેધ યુક્ત પ્રાપ્તિનો માર્ગ બતાવવામાં આવ્યો છે.
વિવેચન : જે વિધિ અને નિષેધના માર્ગને આચરવાથી કોઇપણ જાતના વિરોધ વિના આત્માની પ્રાપ્તિ ન થતી હોય તે વિધિ અને પ્રતિષેધ માત્ર નામના છે-કહેવાના છે. શાસ્ત્રોમાં જે ઠામ ઠામ વિધિમાર્ગ અને નિષેધમાર્ગ બતાવવામાં આવ્યા છે અર્થાત્ આમ કરવું જોઇએ, આવું કરવું જોઇએ, આમ ન કરવું જોઇએ, આવું ન કરવું જોઇએ; એમ જે જણાવવામાં આવ્યું છે; તે આત્માની પ્રાપ્તિ માટે છે. જો તેના દ્વારા વિશુદ્ધ આત્માની પ્રાપ્તિના માર્ગે આગળ ન વધાતું હોય તો, તે વિધિ-પ્રતિષધરૂપ આચરણાને આચરવાનો કોઇ જ અર્થ નથી. વિધિ અને પ્રતિષેધનું આલંબન લઇને
પરમાત્મા જ્ઞાનસ્વરૂપ (ચેતન તત્વ), જ્ઞાનેશ્વર (કેવળજ્ઞાન શક્તિરૂપે) અને જ્ઞાનાનંદ (વેદનરૂપ ગુણથી) છે.
