________________
571 . હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
T'
ર્સ
આત્મા ઉપરથી પ્રકૃતિનો અર્થાત્ મોહનો અધિકાર ઉઠે છે અને જીવ કાંઈક હળુકર્મી બને છે, પછી જ જીવને તત્ત્વ જાણવાની જિજ્ઞાસા થાય છે. આ જિજ્ઞાસા નામનો ગુણ યોગની આઠ દૃષ્ટિમાંથી બીજી દૃષ્ટિમાં પેદા થાય છે અને પછી ક્રમે કરીને તે વિકસે છે. આવી તત્ત્વને જાણવાની જિજ્ઞાસા થાય છે, ત્યારથી માંડીને જીવ અધ્યાત્મના માર્ગમાં પ્રતિ સમયે અસંખ્ય-અસંખ્યગુણ નિર્જરા કરતો આગળ વધે છે. જિજ્ઞાસા એ આત્માના ઉત્થાનની યોનિ છે; માટે આત્મકલ્યાણ કરવા તત્ત્વની જિજ્ઞાસા જાગવી કે શાંતિનું સ્વરૂપ જાણવાની ઈચ્છા થવી તે અતિદુર્લભ છે; માટે તેવા જીવોને પ્રભુ ધન્યવાદ આપે છે. તે આત્મ શાંતિના સ્વરૂપને જાણવાની તને જિજ્ઞાસા થઈ, તને એવા ભાવ જાગ્યા, પ્રશ્ન પૂછવાનો અવકાશ મળ્યો, તે માટે તને ધન્ય છે. નિકટ મુક્તિગામી આત્માઓને જ આવી ભાવના જાગે છે, માટે તું તારા ચિત્તને સ્થિર કરીને વૈર્યપૂર્વક શાંતિનું સ્વરૂપ સાંભળી શાંતિનું જેવું સ્વરૂપ છે તેવું જ સ્વરૂપ હું તને કહું છું તે તું સાંભળ!
સાક્ષાત્ શાંતિનાથ ભગવાન જ જાણે ન કહેતા હોય એમ એ શાંતિનાથના પ્રતિબિંબ રૂપ પ્રતિમા કહી રહી છે. પ્રથમ તો શાંતિનો નાશ કરનાર મનની ચંચળતા છે, તેનાથી શાંતિ હણાય છે. વર્તમાનમાં જીવોને પુણ્યનો ઉદય થવાથી જે પ્રકૃતિ જન્ય પદાર્થો ધન, માલ મિલ્કત, ગાડી, વાડી, લાડી, પત્ની, માતા, પિતા, પુત્રાદિમાં જે શાંતિ દેખાય છે, તે વિનાશી શાંતિ અથવા વિયોગી શાંતિ જાણવી. તે માત્ર મનની ભ્રમણા છે.
સંસાર એ અશાંતિનો ધગધગતો ગોળો છે-અગન જાળ છે – ખારા પાણીનો દરિયો છે કે જેમાં શાંતિ કે મીઠાશનું નામ માત્ર નથી. શાંતિનો પ્રતિભાસ એટલે આભાસ માત્ર છે. માટે હે ભવ્યો ! સંસારનું
બધી વસ્તુ છે આપણામાં અને લખાઈ છે શાસ્ત્રમાં.
