________________
શ્રી ધર્મનાથજી
548
બહિર્મુખ બનીને અનંતા જન્મ-મરણના ત્રાસ અનુભવ્યા છે. મેં મારું જીવન સતત ભયમાં જ પસાર કર્યું છે.
જાણે આપની મુખમુદ્રા અને આપનો ઉપદેશ, આપનું સાધનામય જીવન મને કહી રહ્યું છે કે તું તારી બહિરાત્મદશાનો ત્યાગ કર અને અંદરમાં વળ તો તારું પરમાત્મા સાથેનું સંધાન દૂર નથી.
ઉષા પણ ખીલે છે અને સંધ્યા પણ ખીલે છે. એકની પાછળ ઉદય અને એકની પાછળ અસ્ત. સવારે ઉષા ખીલે છે અને સાંજે સંધ્યા ખીલે છે. બંને વખતે આકાશ રંગબેરંગી થઈ જાય છે. તેમ દેવ-ગુરુ સાથે કરેલ જોડાણ ઉષાના રંગ જેવો છે જ્યારે સંસારમાં દેહ-પત્ની-પરિવાર સાથે કરેલ જોડાણ એ સંધ્યાના રંગ જેવો છે. ઉષાના રંગ પાછળ દિવસનો ઉદય છે
જ્યારે સંધ્યાના રંગ પાછળ દિવસનો અસ્ત છે. ગૌતમ સ્વામીએ પ્રભુ સાથે સંબંધ જોડ્યો તો કેવલજ્ઞાન પામી મોક્ષે ગયા. જ્યારે મમ્મણે પરિગ્રહ સાથે સંબંધ જોડ્યો તો મરીને સાતમી નરકે ગયો. સુભમ, બ્રહ્મદત, ધવલ શેઠ બધા નરકગામી બન્યા. દૂર્યોધનના પણ એ જ હાલ થયા. આપણો સંબંધ, કોની સાથે જોડવો તે માટે આપણે સ્વતંત્ર છીએ. તેનો નિર્ણય વિવેકદૃષ્ટિ વાપરી આપણે જાતે જ કરવાનો છે. કર્મ કંઈ આપણને નરકે નથી લઈ જતા પણ આપણો અવિવેક, અવળી મતિ અને તેના દ્વારા કરાયેલ દુષ્ટ કાર્યો આપણને દુર્ગતિમાં લઈ જાય છે. સાધુને આગ્રહ જેવો કોઈ ગ્રહ નથી. જ્યારે ગૃહસ્થને પરિગ્રહ જેવો કોઈ ગ્રહ નથી. સાધુને પ્રસિદ્ધિનો આગ્રહ છે જ્યારે ગૃહસ્થને પરિગ્રહનો આગ્રહ છે.
અધ્યાત્મ દૃષ્ટિ એક જ વાત સમજાવે છે કે તું ક્યારે પણ તારા વિકાસમાં કે પતનમાં, નિમિત્તનો દોષ જોઇશ નહિ. નિમિત્તને દોષિત જોવાની દૃષ્ટિ અનાદિની છે, તે ટાળવાની છે અને પોતાના ઉપાદાનનો
ઘર્મનું મૂળ શું? “હું આત્મા પરમાત્મ સ્વરૂપ છું', એ દષ્ટિ એજ ધર્મનું મૂળ છે. અધર્મનું મૂળ શું? “હું દેહ છું” જે અપરમ અવસ્થા છે, એ જ અધર્મનું મૂળ છે.
