________________
515
હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
મેઘકુમાર, નંદીષેણ મુનિ અને ચંડકૌશિક નાગનું તે સમર્થ ગુરુના કારણે જ પતનમાંથી ઉત્થાન થયું. તે હેતુથી જ જૈન દર્શન અને ઈતર દર્શનમાં પણ ગુરુનું સ્થાન અદકેરું છે. ગુરુનો મહિમા પાર વિનાનો છે.
સુદેવ-સુગુરૂ-સુધર્મને માનવા માત્રથી કે વાંદવા-ઉપાસવા માત્રથી સમ્યક્ત નથી! હા ! એ તત્ત્વત્રયીની ઉપાસના, સમ્યક્ત પ્રાપ્તિનું અને સમ્યકત્વની નિર્મળતા માટેનું પુષ્ટ આલંબન જરૂર છે.
વાસ્તવિક તો સ્વના અજ્ઞાન અને સ્વના અભાનપણથી બેભાન થઈને, જે પરમાં સ્વ-બુદ્ધિ કરવામાં આવે છે, પરમાં સુખબુદ્ધિ સ્થાપવામાં આવે છે, અસ–વિનાશીને સત્-અવિનાશી માની લેવાની, જે ઊંધાઈઅવળાઈ કરવામાં આવે છે તે, આત્માની અવળાઈ જ મિથ્યાત્વ છે.
ખરેખર તો, સ્વના જ્ઞાનથી થતાં, સ્વના ભાન સહિતસભાનતાપૂર્વક, સ્વના સ્વત્વની સાથે, જે સંધાણ કરીને, સ્વને સ્વમાં ધારણ કરી રાખનાર છે, તે સાચું સરવાણ-શ્રદ્ધાન છે અને તે જ પારમાર્થિક સમ્યગ્દર્શન છે. શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે || વંસ-મો મu. વંસમરસ નલ્થિ નિવ્વા[II દર્શનથી જે ભ્રષ્ટ થાય છે તેને ભ્રષ્ટ કહ્યો છે. કારણ કે દર્શનથી ભ્રષ્ટ થવું એટલે પોતાના આત્માને પરમાત્મ સ્વરૂપે ન માનવો. સ્વત્વનો સ્વીકાર નહિ કરવો. આ જ આસ્તિક્યનો અભાવ તે નાસ્તિકતા છે. એ સ્વના અસ્તિત્વનો નકાર છે. સમ્યત્વના પાંચ લક્ષણમાં પાયાનું એક લક્ષણ આસ્તિક્ય છે.
પોતાની સાચા સ્વરૂપની જાણ નહોતી, તેથી મળેલાં દેહ-ઈન્દ્રિયાદિ વડે દેહધારી, નામધારી, રૂપધારી થઈને, પારકા-પરાયાને પોતાના માની લીધાં હતાં. આવા આ પરાયાથી, જુદા પડવાપણું-છૂટા પડવાપણું અને અવિનાશી એવા, પોતાના આત્મા સાથે, જે જોડાવાપણું છે, તે સમકિત છે.
“કર વિચાર તો પામ !” આ સૂત્રનો મર્મ એ છે કે એક માત્ર આત્મા જ પામવા જેવો છે, તેથી એક માત્ર આત્માના જ વિચાર કરવા જેવાં છે અને તે વિચાર જ્ઞાની પુરુષની આજ્ઞાનુસારના હોવા જોઈએ.
