________________
495
હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
તલવારબાજી ખેલીને, શમશેર બહાદૂર બની શકાય છે. સાહસિક વ્યક્તિ, અભ્યાસના જોરે, શ્વસનક્રિયા ઉપર નિયંત્રણ મેળવીને, જાણે હવામાં તરતો હોય, એ રીતે તલવારની પાણીદાર તીક્ષ્ણ ધાર ઉપર ચાલવાના ખેલ ખેલતાં ખેલંદાઓ, જોનારાને આશ્ચર્યચકિત કરી શકવામાં સફળ થાય છે. પરંતુ ચૌદમા જિનેશ્વર શ્રી અનંતનાથ ભગવાને અનંતાનુબંધી કષાયનો નાશ કરીને, અનંત ચતુષ્કની પ્રાપ્તિ માટે પ્રરૂપેલી સેવા દુષ્કર છે. એ સંયમની કેડીએ ચરણ માંડવારૂપ ચારિત્રની પાલના સ્વરૂપ છે. તેથી તે સેવા તલવારની ધાર ઉપર ચાલવા કરતાંય આકરી અને દુષ્કર છે.
તલવાર વાપરતાં આવડે તો, સ્વયનું રક્ષણ કરવાની સાથે સાથે, નિર્બલ માટે બલરામ એવા ક્ષત્રિય બની, પરના રક્ષણના પરાક્રમરૂપ ક્ષાત્રવટ દાખવી શકાય છે. પરંતું એ રાખણહારી તલવાર વાપરતા ન આવડે, કે પછી વાપરવામાં જરાય ગફલત થાય - પ્રમાદ થાય, તો તે જાતનીય મારણહાર બને છે અને અન્ય નિર્દોષનું રક્ષણ કરનારી નહિ બનતાં મારણહાર બને છે.
એ જ પ્રમાણે “જિનતણી ચરણસેવા” એટલે કે ચારિત્રના માર્ગે, જિનકથિત વિધિએ ચાલતાં ન આવડે તો જાતના પણ મારણહાર થઈએ છીએ અને અન્યને પણ ગેરમાર્ગે દોરનાર બનીએ છીએ. ભગવાને કંડારેલી સંયમની કેડીએ યથાર્થપણે ચાલતાં આવડે તો, સ્વયં તો મોક્ષના મુકામે પહોંચીએ છીએ પણ સાથે સાથે, અન્ય કંઈક ભવ્યાત્માના પથદર્શક પણ બની શકાય છે.
- તલવારથી હણાઈએ તો આ પ્રાપ્ત વર્તમાન ભવ હારી જઈએ. પરંતુ જો જિનપ્રરૂપિત ચારિત્રપાલના, જે કંઈ કેટકેટલા ભવની રખડપટ્ટી પછી ભાગ્યયોગે મળેલ છે, એવી એ રત્નત્રયીની આરાધના અને તત્ત્વત્રયીની
(અ) સમ્યકત્વ અભિમુખ મિથ્યાત્વદશાનું સમ્મદશા તરફનું પ્રયાણ એ વ્યવહાર મોક્ષમાર્ગ છે. (બ) ગ્રંથિભેદજનિત સમ્યકત્વદશા પછીનું વીતરાગતા તરફનું પ્રયાણ એ નૈશ્યયિક મોક્ષમાર્ગ છે.
