________________
જેસલમેરની આસવાલ જ્ઞાતિના સક્ષિપ્ત ઈતિહાસ
ઉપર બતાવવામાં આવેલ છે તે પ્રમાણે ૨૭૦૦ જૈન કુટુ ખેામાં એક એક શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક જૈન હતા. આજે પણ જૈસલમેર શ્વેતાંબર જૈનેનું જ સ્થાન માનવામાં આવે છે. આવા મહાન ઉન્નત તથા પ્રસિદ્ધ સમાજમાં આધ્યાત્મિક ભાવનાએ ભરીને તેમનામાં ભકિતભાવ જાગ્રત કરવાને માટે સાધુમહાત્માઓનું તથા યતિઓનુ જૈસલમેર પ્રતિ આગમન અસ્વાભાવિક ન હતુ. આપણા પૂર્વજોએ આવા મહાપુરુષોને ફક્ત આશ્રય આપ્યા એટલું જ નહીં પણ સાહિત્ય સર્જન કરવાને માટે તેને પૂરેપૂરી સુવિધા-સગવડતાએ પણ પરિપૂર્ણ કરી હતી. કલાકારો તેમજ શિલ્પી વર્ગને અહી. પૂરેપૂરા આશ્રય આપવામાં આવ્યા હતા. દિલ્હી તથા આગ્રાના શિલ્પશાસ્ત્રીએ જ્યારે ત્યાંથી નાસવા લાગ્યા ત્યારે કેટલાક તે! ચાલ્યા ગયા અને કેટલાક પશ્ચિમી રાજપૂતાનાની તરફ ચાલી નીકળ્યા હતા. અહીંના રાજાએ તથા નાગિરકાએ તેમની કલાપ્રિયતા તથા યાગ્યતાની સુંદર કદર કરી અને મેાટાં મેાટાં ભવને, દરેા તથા રાજમહેલ સિવાય નવ નવા પ્રકારની મૂર્તિ બનાવીને અહીંની સમૃદ્ધિની વૃદ્ધિ કરી હતી. પ્રસિદ્ધ ખજુરાહેાનાં મદિરા તથા આબુના દેલવાડાનાં મંદિર તેમજ બાડમેરના કરાડુના ખંડેરે. લગભગ એકસરખી કલાના જ ભંડારા છે.
જૈસલમેરમાં ફક્ત ખરતર ગચ્છના સાધુ જ રહેતા હતા. તેમણે શ્રાવાને ત્યાં જૈન ધર્મ, ન્યાય તથા સિદ્ધાંતના પ્રચાર કર્યું. કોઈ કાઈક વાર તપાગચ્છના સાધુઓ અહીં આવતા હતા. જૈસલમેરમાં પહેલાં જૈનાની વસ્તી હતી, તેટલી આજે રહો નથી. અહીંનાં ઘણાં
