________________
ભરડેસર-બાહુબલી સજઝાય
૧૭૭
૧૦૭
સંસ્કૃત છાયા : -
एवम् आदयः महासत्त्वाः, ददतु सुखं गुण-गणैः संयुक्ताः
યેષાં નામ-પ્રહને, પાપ-પ્રવાઃ વિશ્વે યત્તિ IIST શબ્દાર્થ :
અનેક ગુણોથી યુક્ત આવા બીજા પણ જે મહાસત્ત્વશાળી પુરુષો છે કે જેઓનું નામ લેવા માત્રથી પાપના સમૂહ નાશ પામી જાય છે તેઓ અમને સુખ આપો. All વિશેષાર્થ :
વહુરત્ના વસુન્ધરા' – આ પૃથ્વી નરરત્નોની ખાણ છે. આજ સુધી આ જગતમાં અનેક મહાપુરુષો થયા છે અને થવાના છે. તેમાંથી અહીં તો અમુકના નામોનો જ ઉલ્લેખ કર્યો છે. તે સિવાયના પણ આ જગતમાં સત્ત્વ આદિ અનેક ગુણોથી શોભતા અનેક મહાપુરુષો થયાં છે. આદર અને બહુમાન સાથે તેમનું નામ માત્ર લેવામાં આવે તો પાપના પડલો ભેદાઈ જાય. આવા મહાપુરુષોને પ્રણામ કરી તેમના જેવું આત્મિક સુખ પ્રાપ્ત થાય તેવી પ્રાર્થના કરવાની ભાવના આ ગાથામાં વ્યક્ત કરાઈ છે. *
આમ તો મહાપુરુષોમાં અનંતા ગુણો હોય છે, છતાં અહીં સત્ત્વ ગુણને પ્રાધાન્ય આપ્યું છે. કેમ કે, સત્ત્વ વિના અન્ય ગુણો ટકી શકતા નથી. સત્ત્વ નામનો એક તાત્ત્વિક ગુણ એવો છે જે બીજા અનેક ગુણોને ખેંચીને લાવ્યા વિના રહેતો નથી.
અત્રે રાજા વીર વિક્રમના નામે પ્રચલિત એક પ્રસંગ યાદ આવે છે. ઘટના એવી છે કે વિક્રમાદિત્ય રાજાએ એકવાર દરિદ્રનારાયણની મૂર્તિ વસાવી, તેનાથી નારાજ થઈ લક્ષ્મી, સરસ્વતી આદિ અનેક દેવદેવીઓ વિક્રમરાજાને છોડી ચાલવા લાગ્યા. વિક્રમ રાજાએ બધાંને જવાની રજા આપી. તેટલામાં “સત્ત્વ” આવ્યો અને તે પણ કહેવા લાગ્યો કે, હું જાઉં છું. રાજાએ કડક શબ્દોમાં કહ્યું કે, તું જાય તે ન ચાલે તારે તો રહેવું જ પડશે. “સત્ત્વને રહેવું પડ્યું. વિક્રમ રાજા પાસે સત્ત્વ હોવાને કારણે ગયેલા બધા દેવ-દેવીઓ પરત આવવા લાગ્યાં.
3. સત્ત્વ એક એવો ગુણ છે કે તે ખીલી ઊઠે તો બીજા બધા ગુણો ખિલાવી આપે છે.
- મહામહોપાધ્યાયજી * સર્વ સર્વે પ્રતિષ્ઠિતમ્
- કલિકાલસર્વજ્ઞશ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય * ‘સિદ્ધિઃ સર્વે પતિં મદતાં નોરો'