Page Text
________________
શ્રી પંચિંદિય સૂત્ર
૪૫
ષના પરિણામરૂપ આશ્રવભાવને રોકે છે. પાંચે ઈન્દ્રિયોના વિષયોમાં પ્રવૃત્તિ કરવાનો પ્રસંગ આવે ત્યારે પણ તે તે વિષયોની સારી ખોટી અસરથી મનને મુક્ત રાખવા મુનિ મહેનત કરે છે. સંવર ભાવનું વર્ણન:
છધસ્થ જીવો માટે ઈન્દ્રિયો એ જ્ઞાન મેળવવાનું સાધન છે. પરંતુ અનાદિકાળથી મોહની આધીનતાને કારણે સંસારી આત્મા ઇન્દ્રિયોથી થતાં જ્ઞાનમાં મોહના ઉદયથી રાગાદિ ભાવો કરે છે. આથી જ જ્ઞાનમાં પણ મોહકૃત વિકૃતિ આવી જાય છે. આ મોહકૃત વિકૃતિ તે જ આશ્રવ ભાવ છે અને તે રાગાદિ વિકૃતિને થવા ન-દેવી તે સંવરભાવ છે. માટે જ ઈન્દ્રિયોના વિષય સાથે સંપર્ક થતાં રાગાદિ ભાવ ન થાય તે માટે મુનિ સતત પ્રયત્ન કરે છે, શાસ્ત્રનો અભ્યાસ કરે છે, તત્ત્વનું ચિંતન કરે છે, શુદ્ધ આત્મભાવથી મનને ભાવિત કરે છે અને તે દ્વારા ઈન્દ્રિયોને શાંત કરે છે તે ઇન્દ્રિયોનો સંવર છે.
મુનિ દીક્ષા લીધા બાદ એક સંકલ્પ કરે છે કે, હવે ઈન્દ્રિયોને રાગાદિ ભાવો પ્રમાણે પ્રવર્તન નહીં કરવા દઉં, પરંતુ માત્ર ભગવાનના વચનસ્વરૂપ શ્રુતજ્ઞાનથી જ ઈન્દ્રિયોનું પ્રવર્તન કરીશ. અત્યાર સુધી અજ્ઞાન અને અવિરતિના કારણે જ્યારે પણ ઇન્દ્રિયોના કોઈપણ વિષયો સામે આવતા ત્યારે તેમાં રાગાદિ ભાવો થઈ જ જતાં હતા કેમકે, જીવને ઈન્દ્રિયોના સારા વિષયો મળે તેમાં રાગ અને ખરાબ વિષયો મળે તેમાં દ્વેષ કરવાની વૃત્તિ અનાદિકાળથી છે, તેથી શરૂઆતની કક્ષામાં મુનિ પણ વિષયોથી દૂર રહીને વૈરાગ્યની ભાવના દ્વારા એટલે કે, “આ પુદ્ગલનો સ્વભાવ ભિન્ન છે અને મારો સ્વભાવ પણ ભિન્ન છે. પુગલોમાં કાંઈ સારું પણ નથી કે કાંઈ ખરાબ પણ નથી. માત્ર મારી કલ્પનાથી જ તે પદાર્થ સારા-નરસા મને
સ્પર્શનેન્દ્રિયના વિષયો ૮૪ ૧૨ {૩ (સચિત્ત, અચિત્ત અને મિશ્ર) x ૨ (ઈષ્ટ, અનિષ્ટ) x ૨ (રાગ, દ્વેષ) = ૧૨ } = ૯૬ . રસનેન્દ્રિયના વિષયો ૫ X ૧૨ ૧૩ (સચિત્ત, અચિત્ત અને મિશ્ર) x ૨ (ઈષ્ટ, અનિષ્ટ x ૨ (રાગ, દ્વેષ) = ૧૨ } = ૦૦ પ્રાણેજિયના વિષયો ૨ x ૧૨ {૩ (સચિત્ત, અચિત્ત અને મિશ્ર) x ૨ (ઈષ્ટ, અનિષ્ટ) * ૨ (રાગ, દ્વેષ) = ૧૨ } = ૨૪ ચક્ષુરિન્દ્રયના વિષયો ૫ x ૧૨ ૧૩ (સચિત્ત, અચિત્ત અને મિશ્ર) X ૨ (ઈષ્ટ, અનિષ્ટ) x ૨ (રાગ, દ્વેષ) = ૧૨ } = ૬૦ શ્રોતેન્દ્રિયના વિષયો ૩ x ૪ {૨ (ઈષ્ટ, અનિષ્ટ) x ૨ (રાગ, દ્વેષ) = ૪} = ૧૨
| SR No. | 005835 |
| Book Title | Sutra Samvedana Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Prashamitashreeji |
| Publisher | Sanmarg Prakashan |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 244 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |