________________
યોગદર્શન
२९७ ४० ततो मिथ्याज्ञानस्य दग्धबीजभावोपगमः पुनश्चप्रसवः...। योगभाष्य २. २६ । ४१ तस्य सप्तधा प्रान्तभूमिः प्रज्ञा । योगसूत्र २. २७ । ४२ योगभाष्य २. २७ । ४३ एषा चतुष्टयी कार्यविमुक्तिः प्रज्ञायाः चित्तविमुक्तिस्तु त्रयी । योगभाष्य २. २७ । ४४ एतां सप्तविधां प्रान्तभूमिप्रज्ञामनुपश्यन् पुरुषः कुशल इत्याख्यायते । प्रतिप्रसवे
चित्तस्य मुक्तः कुशल इत्येव भवति गुणातीतत्वादिति । योगभाष्य २. २७ । ४५ क्लेशकर्मनिवृत्तौ जीवन्नेव विद्वान् विमुक्तो भवति । योगभाष्य ४. ३० ।। ४६ चत्वारः खल्वमी योगिनः प्रथमकल्पिकः, मधुभूमिकः, प्रज्ञाज्योतिः, अतिक्रान्तभावनीय
चेति । तत्राभ्यासी प्रवृत्तमात्रज्योतिः प्रथमः । ऋतंभरप्रज्ञो द्वितीयः । भूतेन्द्रियजयी तृतीयः सर्वेषु भावनीयेषु कृतरक्षाबन्धः कृतकर्तव्यसाधनादिमान् । चतुर्थो यस्त्वति
क्रान्तभावनीयस्तस्य चित्तप्रतिसर्ग एकोऽर्थः । योगभाष्य ३. ५१ । ४७ सप्तविधाऽस्य प्रान्तभूमिप्रज्ञा । योगभाष्य ३. ५१ । ४८ विशेषदर्शिन आत्मभावभावनाविनिवृत्तिः । योगसूत्र ४. २५ । यस्त्वसौ परो
' विशेषः...पुरुष इति । योगभाष्य ४. २४ । ४८ तदा विवेकनिम्मं कैवल्यप्राग्भारं चित्तम् । योगसूत्र ४. २६ । । ५० तच्छिदेषु प्रत्ययान्तराणि संस्कारेभ्यः । योगसूत्र ४. २७ । ५१ प्रसङ्ख्यानेऽप्यकुसीदस्य सर्वथा विवेकख्यातेधर्ममेघः समाधिः । योगसूत्र ४. २९ । ५२ तद्धर्ममेघाख्यं ध्यानं परमं प्रसंख्यानं विवेकख्यातेरेव पराकाष्ठेति योगिनो वदन्ति । - योगवार्तिक १. २ । ५3 ततः क्लेशकर्मनिवृत्तिः । योगसूत्र ४. २० । तल्लाभादविद्यादयः क्लेशाः समूलकाषं .. कषिता भवन्ति, कुशलाकुशलाश्च कर्माशयाः समूलघातं । हता भवन्ति, ____ क्लेशकर्मनिवृत्तौ जीवन्नेव विद्वान् विमुक्तो भवति । योगभाष्य ४. ३० । ५४ तदा सर्वावरणमलापेतस्य ज्ञानस्यानन्त्याज्ज्ञेयमल्पम् । योगसूत्र ४. ३१ । ५५ तारकं सर्वविषयं सर्वथाविषयमक्रमं चेति विवेकजं ज्ञानम् । योगसूत्र ३. ५४ । ५६ सर्वविषयं नास्य किञ्चिदविषयीभूतमित्यर्थः सर्वथाविषयम् अतीतानागतप्रत्युत्पन्नं सर्व
पर्यायैः सर्वथा जानातीत्यर्थः, एतद् विवेकजं ज्ञानं परिपूर्णम् । योगभाष्य ३. ५४। ५७ सर्वज्ञातृत्वं सर्वात्मनां गुणानां शान्तोदिताव्यपदेश्यधर्मत्वेन व्यवस्थितानामक्रमोपारूढं
विवेकजं ज्ञानमित्यर्थ इति । एषा विशोका नाम सिद्धियां प्राप्य योगी सर्वज्ञः क्षीणक्लेशबन्धनो वशी विहरति । योगभाष्य ३. ४९ ।