________________
મળ્યો બોધ સુખસાજ
છો, દુઃખના કારણરૂપે કુટુંબીજનોને જુઓ છો અને તેથી ભાગવાનાં પરિણામ થાય છે. પણ આ માન્યતા મિથ્યા છે. આવી માન્યતાથી સંન્યસ્ત થશો તો એવા સંન્યાસના ફળરૂપે કાંઈ તમારો સંસાર વિલય પામશે નહીં. ચિત્ત જ્યાં સુધી સક્રિય રહેશે, ત્યાં સુધી સંસાર વિલય નહીં પામે.
ચિત્તનો લય
ચિત્ત એક એવો ચિત્રકાર છે કે જે ભિન્ન ભિન્ન ચિત્રો નિરંતર ચીતર્યા કરે છે. એનાં જ બનાવેલાં ચિત્રોથી એ આકર્ષણ-વિકર્ષણ, રાગ-દ્વેષ, તૃષ્ણા-ભય પામે છે. તેથી ચિત્ત જ્યાં સુધી સક્રિય છે, ત્યાં સુધી સંસાર છે. ચિત્ત નિષ્ક્રિય થઈ જાય તો મોક્ષ છે. ચિત્તની સક્રિયતા શિથિલ
કરતા જવું એ ધર્મની આરાધના છે. શિથિલ કરતા રહેવું એ સાધના છે અને એમ કરતાં કરતાં શૂન્ય થઈ જવું એ સિદ્ધિ છે.
‘હું દેહ નથી’એની સતત જાગૃતિ તે છે સાધના. અને અસ્પર્શયોગ, એ છે સિદ્ધિ. તમે ફિલ્મ જોવા જાઓ છો. પડદા ઉપર ચિત્રો આવે છે, દશ્યો આવે છે. તમે દ્રષ્ટા છો, પ્રેક્ષક છો. પરંતુ નિરંતર દશ્યોના ચાલવાથી તમે કોણ છો, એ તમે ભૂલી જાઓ છો અને તમે પ્રેક્ષકમાંથી પાત્ર બની જાઓ છો. તમે તન્મય થઈને રડવા લાગો છો, હસવા લાગો છો. જો તમે જાગૃત થાઓ, તમે કોણ છો એનું સ્મરણ તમને રહે તો તમે પાત્ર ન બનતાં પ્રેક્ષક રહો છો,
૮૪
