________________
મળ્યો બોધ સુખસાજ
હતું કે માણસની જે વાસના હોય તેને જે છોડે - ત્યાગે, એ તેના માટે મહાન આદરયોગ્ય બની જાય છે. જ્યારે પણ આપણે કોઈનો આદર કરીએ છીએ ત્યારે એ આદર સામેવાળાની મહાનતા નહીં પણ આપણી ખામીઓનું, વાસનાઓનું હોવાપણું સૂચવે છે. જો કોઈ ધન છોડીને નીકળી પડે અને આપણને તેનું બહુમાન જાગે તો તેનો અર્થ એ થયો કે આપણામાં ધનલોલુપતા ખૂબ રહેલી છે.
સંતે રાજાને કહ્યું, ‘ચાલો માંરી સાથે' અને રાજાને લઈને તેઓ મહેલની બહાર નીકળ્યા. મહેલની બહાર જઈ અટકવાને બદલે તેઓ તો ચાલતા જ રહ્યા. ગામની બહાર નદી પાસે પણ સંત અટક્યા નહીં, ત્યારે રાજાએ કહ્યું કે હવે તો જવાબ આપો. સંતે કહ્યું, આ જ. જવાબ છે. કંઈ જ મારું નથી એ ભાવના સહિત ચાલો, આપણે બન્ને અહીંથી નીકળી જઈએ.' રાજા ચોંકીને બોલી ઊઠ્યો, ‘હું કઈ રીતે નીકળી શકું? મારું રાજ્ય, મારો મહેલ, મારી પત્ની, મારો પરિવાર છે.' સંતે કહ્યું, ‘આ જ ફરક છે આપણી વચ્ચે. અમે મન ફાવે ત્યારે, મન ફાવે ત્યાંથી નીકળી શકીએ છીએ, તમે નહીં. અમે નીકળીએ ત્યારે અમારું કશું જ પાછળ રહેતું નથી, તમારું બધું જ પાછળ રહી જાય છે. તમને મોહ બાંધે છે, અમે મુક્ત રહીએ છીએ. અમે વસ્તુઓની વચ્ચે રહીએ છીએ, તમે વસ્તુઓને તમારી વચ્ચે, તમારી ભીતરમાં રાખો છો. હું ત્યાં હતો છતાં હું મારામાં જ હતો, કોઈ ચીજનો મારામાં પ્રવેશ શક્ય ન હતો.'
આ છે અસ્પર્શયોગ. આ છે જીવનસાધના. વસ્તુ હોય કે ન
૮૨
