________________
શ્રી આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર - પરિચય
નિરસન આપી શકે છે.
આમ, વિષયની રજૂઆતમાં પ્રશ્નોત્તરશૈલીનું આગવું સ્થાન હોવાથી ભૂતકાળમાં પણ અનેક ગ્રંથકર્તાઓએ સંવાદશૈલીનો આશ્રય લીધો છે. દ્વાદશાંગીમાં મૂર્ધન્ય પદ ધરાવતા પંચમ અંગ ‘શ્રી ભગવતી સૂત્ર'ની રચના પ્રશ્નોત્તરરૂપે જ થઈ છે, જેમાં શ્રી ઇન્દ્રભૂતિ ગૌતમે શ્રી મહાવીર સ્વામી ભગવાનને પૂછેલા ૩૬,૦૦૦ પ્રશ્નોનું સંકલન છે. “જ્ઞાતાધર્મકથા', અનુત્તરોપપાદિકદશા', ‘વિપાકસૂત્ર', 'નિર્યાવલિકા' આદિ કેટલાક આગમો એવા છે કે જેની પ્રરૂપણા શ્રી સુધર્માસ્વામીએ શ્રી જંબૂસ્વામીના પ્રશ્નોના આધારે, ભગવાન શ્રી મહાવીર પાસેથી તે વિષેનું જ્ઞાન મેળવીને કરી છે. આચાર્યશ્રી જિનભદ્રજીકૃત ‘વિશેષાવશ્યકભાષ્ય', ગણિશ્રી દેવચંદ્રજી મહારાજકૃત ‘વિચારરત્નસાર' આદિ અનેક ગ્રંથોમાં આ જ શૈલીનો આધાર લેવામાં આવ્યો છે.
પ્રશ્નોત્તરશૈલીનો સુંદર ઉપયોગ જૈનેતર ગ્રંથોમાં પણ અવારનવાર થતો રહ્યો છે, બૌદ્ધ ત્રિપિટક'માં અનેક સ્થળે વિવિધ સંવાદોની રચના કરવામાં આવી છે. “શ્રીમદ્ ભગવદ્ ગીતા'માં શ્રી વ્યાસ મુનિએ અર્જુનના મુખે પ્રશ્ન મૂકી, શ્રીકૃષ્ણના મુખેથી ઉત્તર અપાવ્યા છે. વિવિધ ઉપનિષદો ઉપરાંત શ્રી શંકરાચાર્ય, કવિ અખો, દાસી જીવણદાસ, કવિ - દયારામ વગેરેનાં અનેક ગ્રંથો તેમજ કાવ્યોમાં પણ આ
પ્રકારની સંવાદાત્મક શૈલી પ્રયુક્ત થઈ છે.
‘શ્રી આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર'માં શ્રીમદે પણ પદની તલસ્પર્શી
૩૩
