________________
पृथ्वारिमन् वा ७|१|५८ ॥
પૃથ્વાદિ ગણપાઠમાંનાં પૃથુ વગેરે નામને ભાવમાં મનુ પ્રત્યય વિકલ્પથી થાય છે. પૃથો વિઃ અને મૃતો વઃ આ અર્થમાં पृथु અને मृदु નામને આ સૂત્રથી રૂમનુ પ્રત્યય. થમુહુ૦ ૭-૪રૂ॰' થી સ ને ૨ આદેશ. ‘ત્રન્ત્ય૦ ૭-૪-૪રૂ' થી અન્ય સ્વર ૩ નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી પ્રથિમા અને પ્રતિમા આવો પ્રયોગ થાય છે. મળ૦ ૭-૧-૭૭° સુધી ત્વ અને તર્ પ્રત્યયનો અધિકાર હોવાથી આ સૂત્રથી ૬ અને તદ્ પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી પૃથ્રુત્વમ્, મૃત્યુતા અને મૃત્વમ્; મૃત્યુતા આવો પ્રયોગ થાય છે. તેમ જ આ સૂત્રમાં વા નું ગ્રહણ હોવાથી વિકલ્પપક્ષમાં વૃવર્ષા ૭-૧-૬૬' થી અણ્ પ્રત્યય. ‘વૃત્તિઃ૦ ૭-૪-૧' થી આદ્ય સ્વર ૠ ને વૃદ્ધિ આર્ આદેશ. અસ્વચ૦ ૭-૪-૭૦′ થી અન્ય ૩ ને अबू આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી પાર્થવ અને માર્વવમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ— પહોળાઈ. કોમલતા. ટી
वर्णदृढादिभ्यष्ट्यण् च वा ७।१।५९॥
વર્ણ–વિશેષ[શુક્લાદિ]વાચક નામને તેમ જ દૃઢારિ ગણપાઠમાંનાં दृढ વગેરે નામને વિકલ્પથી પણ્ અને પન્ પ્રત્યય થાય છે.. શુવસ્ય ભાવ; શિત્તે વિઃ; દૃઢસ્ય ભાવઃ અને વિમતે ર્માવ આ અર્થમાં શુવ, શિતિ, દૃઢ અને વિતિ નામને આ સૂત્રથી ચણ્ [5] અને મનુઁ પ્રત્યય. નૃષિઃ૦ ૭-૪-૧’ થી આદ્ય સ્વર ૩ રૂ અને ૠ ને ચળુ પ્રત્યયની પૂર્વે વૃદ્ધિ ઔ છે અને આવુ આદેશ. ‘અવર્ગે૦ ૭-૪-૬૮' થી અન્ય મૈં અને ૐ નો લોપ...વગેરે કાર્ય થવાથી શૌવત્ત્વમ્, શૈત્યમુ; વાર્ત્યનું અને વૈમત્યમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. (પૃથુ૦ ૭-૪-૧૧' થી દૃઢ નામના ને મન્ ની પૂર્વે ૬ આદેશ
इ
२७
