________________
આ સૂત્રથી નિપાતન ન થાય ત્યારે સમાનોર્થ: આવો પ્રયોગ થાય છે. નિપાતનના કારણે; જાતાર્થમાં પ્રત્યય વિહિત હોવા છતાં ભાઇ અર્થમાં જ તે નામનો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ-સગો ભાઇ. 99૨॥
कालाद् देये ऋणे ६ | ३|११३॥
સપ્તમ્યન્ત કાલવિશેષવાચક નામને દેય સ્વરૂપ ૠણ અર્થમાં યથાવિહિત પ્રત્યય (ફળ્ વગેરે) થાય છે. માત્તે તેવમૂળમ્ આ અર્થમાં માત્ત નામને આ સૂત્રની સહાયથી ‘વર્ષાાનેમ્યઃ ૬-૨-૮૦' થી ગ્ () પ્રત્યય. ‘અવળૅવ ૭-૪-૬૮' થી અન્ય ૪ નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી માસિįળમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે અર્થમહિનામાં આપવાનું ઋણ-દેવું. ||૧૧રૂ|
कलाप्यश्वत्थ-यवबुसोमाव्यासैषमसोऽकः ६ | ३ | ११४ ॥
કાલવિશેષવાચક સપ્તમ્યન્ત પિન્ અશ્વત્થ યવવુસ સમાવ્યાન પમસ્ નામને દેય સ્વરૂપ ૠણ અર્થમાં ઊર્જા પ્રત્યય થાય છે. મોરનો નાચ જે મહિનામાં થાય છે તે મહિનો પિન કહેવાય છે. પિપળો જે મહિનામાં ફળે છે, તે મહિનાને શ્વત્થ કહેવાય છે. જે મહિનામાં યવને બુસ આવે છે, તે મહિનાને यवबुस કહેવાય છે. જે મહિનામાં ઉમા નામનું ધાન્ય વવાય છે તે મહિનાને સમાવ્યાસ કહેવાય છે. પિનિ અશ્વત્થ યવનુતે કમાવ્યાસે પેષમાં (अस्मिन् संवत्सरें) वा देयमृणम् ॥ अर्थभां कलापिन् अश्वत्थ यवबुस ગુમાવ્યાસ અને પેષમમ્ નામને આ સૂત્રથી સ પ્રત્યય. ‘નોડ૧૬૦ ૭-૪-૬૧’ થી. પિન્ નામના ફત્તુ નો લોપ. ‘અવર્ગે૦ ૭-૪-૬૮’ થી અન્ય ૐ નો લોપ. ‘પ્રાયો૦ ૭-૪-૬૯’ થી Òષમસ્ ના સ્ નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી વ્યાપમ્; અશ્વત્થમ્; યવવુતમ્, ગુમાવ્યાસમ્ અને ષમ મુળમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- કલિપન્ માસમાં આપવાનું દેવું. અશ્વત્થમાસમાં આપવાનું દેવું. યવબુસ(બુસ-ભૂસું) માસમાં આપવાનું દેવું. ઉમાવ્યાસ (ઉમા
૧૯૧
