________________
અમાવસ્યાયાં વા મવઃ આ અર્થમાં નક્ષત્રવાચક પુણ્ય નામને, ઋતુવાચક ગ્રીષ્મ નામને અને સન્ધ્યાવિ ગણપાઠમાંનાં સન્મ્યા તથા અમાવસ્યા નામને આ સૂત્રથી ગળુ (૪) પ્રત્યય. ‘વૃદ્ધિઃ૦ ૭-૪-૧' થી આઘસ્વર ૩ { અને જ્ઞ ને વૃદ્ધિ સૌ તે અને બા આદેશ. ‘અવળ્૦ ૦-૪-૬૮’ થી અન્ય જ્ઞ નો અને ગા નો લોપ. ‘તિષ્ય૦ ૨-૪-૧૦’ થી પુષ્ય ના યૂ નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી પૌષઃ ઐબ: સાન્ધ્ય: અને આમાવાસ્ય: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃપુષ્યનક્ષત્રમાં થનાર. ગ્રીષ્મ ઋતુમાં થનાર. સન્ધ્યામાં થનાર. અમાસે થના૨. અહીં યાદ રાખવું જોઈએ કે ઉપર જણાવ્યા મુજબ નક્ષત્રાદિવાચક નામ કાલાર્થક હોય તો જ તેને શેષાર્થમાં જ્ઞ પ્રત્યય વિહિત છે. પુષ્યેળ યુક્ત: વ્યા: આ અર્થમાં ‘વન્દ્રેળ૦ ૬-૨-૬’ માં જણાવ્યા મુજબ પુષ્પ નામને ગળ્ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી જાાર્થ પુષ્ય નામ બને છે. તેને ઉપર જણાવ્યા મુજબ શેષાર્થમાં અદ્ પ્રત્યય વિહિત છે. ૮૧॥
સંવત્તરાત્ -પૂર્વનો દ્દારૂ/૧૦થી
સંવત્તર નામને ફલ અને પર્વ સ્વરૂપ શેષ અર્થમાં [ પ્રત્યય થાય છે. સંવરે ભવમ્ આ અર્થમાં સંવત્તર નામને આ સૂત્રથી અણ્ (અ) પ્રત્યય. ‘વૃત્તિ:૦ ૭-૪-૧’ થી આઘસ્તર જ્ઞ ને વૃદ્ધિ ના આદેશ. ‘અવળૅ૦ ૭-૪૬૮' થી અન્ય જ્ઞ નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી સાંવત્સર હતું પર્વ વા આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- વર્ષમાં થનારું ફલ અથવા પર્વ. ૬૦||
हेमन्ताद् वा तलुक् च ६।३।९१॥
હેમન્ત નામને શેષ અર્થમાં વિકલ્પથી ગળુ પ્રત્યય થાય છે; અને લગ્ પ્રત્યય થાય ત્યારે તે નો લોપ વિકલ્પથી થાય છે. હેમત્તે મવમ્ આ અર્થમાં હેમન્ત નામને આ સૂત્રથી બર્ (ગ) પ્રત્યય; અને હેમન્ત નામના ર્ નો લોપ. ‘વૃત્તિ:૦ ૭-૪-૧’ થી આઘસ્વર ! ને વૃદ્ધિ હૈ આદેશ. ‘અવળૅ૦ ૭-૪-૬૮’
૧૮૧
