________________
કાર્ય થવાથી વદૃશ્યા આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- ઘણું જોયું છે જેણે તે. વહુલુવા.... ઈત્યાદિ સ્થળે ‘મન્વન્દ્વ -૧-૧૪૭’ થી નિપ્ પ્રત્યય સિદ્ધ હોવા છતાં ભૂતકાળમાં આ સૂત્રના વિષયમાં ઝળુ વગેરે પ્રત્યય ન થાય - એ માટે આ સૂત્રનું પ્રણયન છે. ૧૬૬॥
સહ-રાખમ્માં ન્યુ-યુથેઃ ||૧૬બી
સજ્જ શબ્દથી પ૨માં રહેલા તેમજ કર્મવાચક ાનનું નામથી પરમાં રહેલા ૢ અને યુધ્ ધાતુને નિપુ પ્રત્યય થાય છે. સહ વૃતવાનું, સહ योधितवान् राजानं कृतवान् ने राजानं योधितवान् ॥ अर्थभांसह + कृ સહ + યુધ્, રાનન્ + TM અને રાખયુધ્ ધાતુને આ સૂત્રથી નિપૂ (વન) પ્રત્યય. ‘હ્યુń૦ રૂં-૬-૪૬' થી તત્પુરુષસમાસ. ‘૬૬૦ ૪-૪૧૧રૂ' થી ૢ ધાતુની પરમાં તુ નો.આગમ વગેરે કાર્ય થવાથી સત્કૃત્વા સહયુધ્ધા રાખ‰ત્વા અને રાનયુધ્ધા આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃસાથે કર્યું છે જેણે તે. સાથે યુદ્ધ કરાવ્યું છે જેણે તે. રાજાને કર્યો છે જેણે તે. રાજાને લઢાવ્યો છે જેણે તે. અહીં યુધ્ ધાતુ અન્તર્ભૂતણ્યર્થક છે. આ સૂત્રના વિષયમાં પણ ‘મન્વન્૦ ૬-૧-૬૪૭' થી નિપૂ પ્રત્યય સિદ્ધ જ છે. પરન્તુ ભૂતાર્થમાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ નિવું પ્રત્યયને છોડીને અન્ય ગણ્ વગેરે પ્રત્યય ન થાય- એ માટે આ સૂત્રનું પ્રણયન 9.1198911
અનો નિર્રઃ |9|૧૬૮||
કર્મવાચક નામથી પરમાં રહેલા અનુ ઉપસર્ગપૂર્વક ભૂતકાલાર્થક બન્ ધાતુને ૩ (૪) પ્રત્યય થાય છે. ઘુમાંસમનુજ્ઞાતઃ આ અર્થમાં ઘુ ્+અનુ+નન્ ધાતુને આ સૂત્રથી ૬ (બ) પ્રત્યય. “હિત્યન્ય૦ ૨-૬-૧૬૪' થી નર્ ધાતુના ગર્ નો લોપ. ‘કર્યુń૦ રૂ-૧-૪૧' થી તત્પુરુષસમાસ. ‘પસ્ય
૮૮
