________________
કાર્ય થવાથી અનુક્રમે વિશ્વમા મૂ:, પર્તિવરા ન્યા; શત્રુગ્નયોઽત્રિ:; रथन्तरं साम; शत्रुन्तपो राजा; बलिन्दमः कृष्णः खने शत्रुसहो राजा આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ- પૃથ્વી, કુમારિકા. શત્રુંજય પર્વત. સામવેદ. રાજા. કૃષ્ણ. રાજા. નાનીતિ વિમ્? = ઉપર જણાવ્યા મુજબ આ સૂત્રથી સંજ્ઞાના વિષયમાં જ કર્મવાચક નામથી પરમાં રહેલા વૃ વૃ નિ વગેરે ધાતુને સ્વ પ્રત્યય થાય છે. તેથી સંજ્ઞાનો વિષય ન હોય ત્યારે કુટુમ્ન+મૃ ધાતુને આ સૂત્રથી ૬ પ્રત્યય ન થવાથી ‘ર્મળોઽળૂ -9૭૨' થી અદ્ પ્રત્યય. ‘નમિત્તો૦ ૪-રૂ-૧’ થી મૃ ના ને વૃદ્ધિ આર્ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી દુખ્વમાર્ઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થકુટુંબનું પોષણ કરનાર. ||૧૧||
ધરેઈર્ચ, 1919૧૩
કર્મવાચક નામથી પરમાં રહેલા ધર્િ (વૃ+ળિ) ધાતુને સંજ્ઞાના વિષયમાં રૂ (ગ) પ્રત્યય થાય છે; અને ત્યારે ઘરે ધાતુને ઘરુ આદેશ થાય છે. વસુ+ધરિ ધાતુને આ સૂત્રથી થ્રુ પ્રત્યય; તેમજ ધરિ ધાતુને ઘ આદેશ. ‘ચુń૦ રૂ-૧-૪૬' થી તત્પુરુષસમાસ. ‘હિત્યન૦ રૂ-૨999' થી વસુ નામના અન્હેં મૈં નો આગમ વગેરે કાર્ય થવાથી વસુધરા म् મૂઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- પૃથ્વી. 99 ॥
पुरन्दर - भगन्दरौ ५।१।११४॥
સંજ્ઞાના વિષયમાં રૂ પ્રત્યયાન્ત પુત્વર અને માન્તર નામનું નિપાતન કરાય છે. વુડ્ + ત્તિ (વૃ+fળા) અને મ+રિ ધાતુને આ સૂત્રથી ઘે (૪) પ્રત્યય. આ સૂત્રથી નિપાતનના કારણે વરિ ધાતુના ઞા ને દસ્વ ઞ આદેશ. ‘નિટિ ૪-રૂ-૮રૂ' થી ] નો લોપ. ‘કર્યુń૦ રૂ-૧-૪૧’ થી સમાસ. આ સૂત્રથી પુર્ ના અન્તે મ્ નો આગમ. ‘દ્વિત્ય૦ રૂ-૨
૬૦
