________________
जायापतेचिह्नवति ५ | १|८४ ॥
ખાયા અને તિ - આ કર્મવાચક નામથી પરમાં રહેલા હનુ ધાતુને ચિહ્નવત્ કત્તમાં ટ ૢ પ્રત્યય થાય છે. શરીરપર રહેલા શુભાશુભસૂચક તલ વગેરેને ચિહ્ન કહેવાય છે. ચિહ્નવત્ કર્તા ચિત્તવત્ હોવાથી પૂર્વસૂત્રથી ટ પ્રત્યયની પ્રાપ્તિ ન હતી. તેથી આ સૂત્રનું પ્રણયન છે. ખાવા + હર્ તેમ જ પતિ + હૈંન્ ધાતુને આ સૂત્રથી ટ (અ) પ્રત્યય. ‘Tમહન૦ ૪-૨-૪૪’ થી હનુ ધાતુના ૬ નો લોપ. ‘હનો નો નઃ૨-૧૧૧૨' થી ન્ ને વ્ આદેશ. ‘કર્યુń૦ રૂ-૧-૪૬’ થી સમાસાદિ કાર્ય થવાથી ખાયાનો બ્રાહ્મળઃ અને તિની ન્યા (‘ગળગે૦ ૨-૪-૨૦’ થી ↑ પ્રત્યયં..) આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ - પત્નીઘાતનું ચિહ્ન છે જેને એવો બ્રાહ્મણ. પતિઘાતના ચિહ્નવાળી કન્યા. ૮૪॥
ब्रह्मादिभ्यः ५।१।८५।।
બ્રહ્માદ્રિ ગણપાઠમાંના બ્રહ્મન્... વગેરે કર્મવાચક નામથી પરમાં રહેલાં હર્ ધાતુને કત્તમાં ટ () પ્રત્યય થાય છે. બ્રહ્મન્ + હર્ અને શો + હૈંન્ ધાતુને આ સૂત્રથી ટ (૪) પ્રત્યય. 'TH-દન૦ ૪-૨-૪૪' થી હનુ ના ૩૬ નો લોપ. ‘હો ો૦ ૨-9-99′ થી ન્ ને ર્ આદેશ. ‘કર્યુń૦ ૩-૧-૪૧' થી સમાસાદિ કાર્ય થવાથી બ્રહ્મનઃ અને ૌન: પાપી આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- બ્રાહ્મણની હત્યા કરનાર. ગાયની હત્યા કરનાર પાપી. ૧૮૫૫
हस्ति- बाहु- कपाटाच्छौ ५|१|८६ ॥ 1-વાદુ
આ
શક્તિ અર્થ ગમ્યમાન હોય તો દક્તિનું વાદુ અને પાટ કર્મવાચક નામથી પરમાં રહેલા હનુ ધાતુને ટ (૬) પ્રત્યય થાય છે.
૪૬
.
