________________
વૃષ ધાતુને આ સૂત્રથી મેં પ્રત્યય. ઝને ધો૪-રૂ-૪' થી ગુણ સન્ આદેશ. “વૃતીયો ૩-૧-૧૦” થી વિકલ્પ સમાસ... વગેરે કાર્ય થયું છે. અર્થ - બે દિવસ તરસી રહીને ગાયો (પાણી) પીએ છે. भावी शत व्यहमत्यासं; यहात्यासं गावः पिबन्ति मा अति + अस् ધાતુને આ સૂત્રથી મેં પ્રત્યય. “સ્થિતિ ૪-૩-૧૦ થી ના ને વૃદ્ધિ ના આદેશાદિ કાર્ય ઉપર જણાવ્યા મુજબ થાય છે. અર્થ - બે દિવસ વીતાવીને ગાયો (પાણી) પીએ છે. ક્રિયાન્તર રૂતિ ઝિમ્ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ ક્રિયાવ્યવધાયકાર્થક જ તુલ્યકર્તૃકાર્યવાચી ધાતુને ધાતુના સંબધમાં દ્વિતીયાન્ત કાલવાચક નામની સાથે યોગ હોય તો વિકલ્પથી પ્રત્યય થાય છે. તેથી હત્યચેપૂન અત: અહીં કશું ધાતુ ક્રિયાવ્યવધાયકાઈક ન હોવાથી તેને આ સૂત્રથી ઈમ્ પ્રત્યય ન થવાથી “પ્રજાને ૪-૪૭ થી સ્ત્રી પ્રત્યય. મનગ:૦ રૂ-ર-૦૧૪ થી
સ્વા ને થપૂ આદેશ વગેરે કાર્ય થાય છે. અર્થ - દિવસભર બાણો ફેંકીને ગયો. અહીં સમજી લેવું જોઈએ કે ગાયો બે દિવસ તરસી ન રહે અથવા તો આજે પાણી પીધા પછી બે દિવસ ન વીતાવે તો ગાયોની પાણી પીવાની ક્રિયા થતી નથી. તેથી અહીં તૃષ અને સહુ ધાત્વર્થ ક્રિયાવ્યવધાયક (પાનક્રિયાવ્યવધાયક) છે. અને તૃ૬ તથા ધાતુ ક્રિયાવ્યવધાયકાર્થક છે. પરંતુ પ્રત્યુદાહરણમાં બાણ ફેંકવાની ક્રિયા કર્તાની ગમનક્રિયામાં વ્યવધાયક નથી. બાણ ફેંક્યા વિના પણ તે ક્રિયા શકય છે. તેથી અહીં ન ધાતુ તાદૃશ ક્રિયાવ્યવધાયકાથક નથી. દરા
नाम्ना ग्रहाऽऽदिशः ५।४।८३॥
દ્વિતીયા વિભઢ્યન્ત નામનું નામની સાથે યોગ હોય તો તુલ્યકર્તૃકાર્યક પ્રત્ અને મા + રિશ ધાતુને ધાતુના સમ્બન્ધમાં વિકલ્પથી જ પ્રત્યય થાય છે. નામનિ ગ્રાઉં, નામશાહનાહવયેતિ અહીં પ્રત્ ધાતુને આ સૂત્રથી જ પ્રત્યય. ‘સ્થિતિ ૪-૩-૧૦” થી ઉપાજ્ય માં ને વૃદ્ધિ વા આદેશ.
૨૭૮
