________________
परिक्लेश्येन ५।४८०॥
દ્વિતીયાન્ત - અત્યન્ત પીડા પમાડાતા સ્વાગવાચક (ધુવાર્થક) નામની સાથે યોગ હોય તો; તુલ્યકર્તકાઈક ધાતુને ધાતુના સમ્બન્ધમાં || પ્રત્યય વિકલ્પથી થાય છે. કાતિ પ્રતિવેષ, પ્રતિવેષ પુષ્યન્ત અહીં પ્રતિ + વિવું ધાતુને આ સૂત્રથી અમ્ પ્રત્યય. વિષ ધાતુના રૂ ને ‘યો. ૪-રૂ-૪ થી ગુણ ઇ આદેશ... તેમજ “વૃતીયો રૂ-૧-૧૦” થી વિકલ્પ સમાસાદિ કાર્ય થયું છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી પ્રતિ + વિષ ધાતુને
મુ પ્રત્યય ન થાય ત્યારે “પ્રજાને ૪-૪૭’ થી સ્વા પ્રત્યય. ‘બનગ:૦ રૂ-ર-૦૧૪ થી વા ને ય આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી પ્રતિષ્ય (તિપિષ્ય વા જુઓ દૂ.. ૪-રૂ-૨૧) યુધ્ધને આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - છાતીને અતિશય પીડીને યુદ્ધ કરે છે. II૮૦
विश-पत-पद-स्कन्दो वीप्साऽऽभीक्ष्ण्ये ५।४।८१॥
દ્વિતીયા વિભઢ્યન્ત નામની સાથે યોગ હોય તો તુલ્યકર્તકાર્થક વિશ પતું પડ્યું અને ન્ ધાતુને ઘાતુના સબંધમાં વસા અને આભીણ્ય અર્થ ગમ્યમાન હોય ત્યારે વિકલ્પથી જમ્ પ્રત્યય થાય છે. અહીં વિશ પત્ત વગેરે ધાત્વથ ક્રિયાથી ઉપપદાર્થ - ગૃહાદિને સમગ્રતયા વ્યાપ્ત કરવાની જે ઈચ્છા, તેને વીણા કહેવાય છે. અને વિશ તું વગેરે ધાત્વર્થ ક્રિયાનું વારંવાર કરવું તેને આભશ્ય કહેવાય છે. હોદમનપ્રવેશમાતે નેહાનુpવેશમાતે અહીં વીણા અર્થ ગમ્યમાન હોવાથી મનુ + 4 + વિશ ધાતુને આ સૂત્રથી પ્રત્યય વિશ ધાતુના રૂ ને તયો. ૪-રૂ-૪ થી ગુણ | આદેશ. “વીસાયાનું ~-૮૦ થી રેહ ને દ્વિત્વ વગેરે કાર્ય થયું છે. તેમ જ “કૃતીયો રૂ-૧-૧૦” થી વિકલ્પ સમાસાદિ કાર્ય થયું છે. દમનુwવેશમનુwવેશ, નેહાનુપ્રવેશમાતે અહીં આભણ્ય અર્થમાં કનુ + + વિશ ધાતુને આ સૂત્રથી ઈમ્ પ્રત્યય. “મૃા-૪-૭૩ થી
૨૭૬
