________________
भ्राज
-
C - QUT - વળ - મા
-
ભાત - ભાષ - ટ્રીપ - પીક - ઝીવ - મીન
B
-
શ્રા - વે - હેત - તુટ - જીપ - નવાં નવા સારારૂ૬।।
-
ૐ પરક િપ્રત્યય પરમાં હોય તો; તેની પૂર્વે રહેલા બ્રાન્ भास् भाष दीप् पीड् जीव् मील् कण् रण् बण् भण् श्रण हवे हेट् તુર્ તુપ્ અને સઁપ્ ધાતુના ઉપાન્ત્ય વર્ણને -હસ્વ આદેશ વિકલ્પી થાય છે. પ્રાત્ મામ્ માર્.... વગેરે ધાતુને ‘પ્રયો ૦ ૩-૪-૨૦' થી ર્િ પ્રત્યય. ‘ન્જિતિ ૪-રૂ-૬૦' થી ત્રણ્ વણ્ મણ્ શ્રદ્ અને ત્ત્તવ્ ધાતુના ઉપાન્ય જ્ઞ ને વૃદ્ધિ જ્ઞ આદેશ. ‘નયોરુપા૦ ૪-૩-૪' થી તુમ્ અને સુવ્ ધાતુના ઉપાન્ત્ય ૩ ને ગુણ ો આદેશ. વે ધાતુના છે ને ‘ળૌકનિ ૪-?-૮૮' થી વૃત્ ૩ આદેશ. એ ૩ ને ‘મિનો॰ ૪-૩-૪' થી વૃદ્ધિ સૌ આદેશ. ‘એવીતો -૨-૨૪’ થી સૌ ને આવુ આદેશ... વગેરે કાર્યથી નિષ્પન્ન પ્રાપ્તિ भासि भाषि दीपि पीडि जीवि मीलि काणि राणि बाणि भाणि શ્રાળિ હાવિ ઝિ નોટિ નોપિ અને સ્તાપિ ધાતુને અદ્યતનીનો વિ પ્રત્યય. વિ ની પૂર્વે ‘ળિ-થ્રિ-૬૦ ૩-૪-૧૮' થી ૬ પ્રત્યય. આ સૂત્રથી ભ્રાત્ માર્ વગેરે ધાતુના ઉપાન્ય જ્ઞ ને -હસ્ય ૪ આદેશ. ટીપ્ વગેરે ધાતુના ઉપાજ્ય ૐ ને -હસ્વ હૈં આદેશ. વ્ ધાતુના ઉપાન્ત્ય હૈં ને -હસ્વ ૐ આદેશ; તેમ જ ટ્ અને નોર્ ધાતુના ए ઉપાન્ય ઓ ને -હસ્વ ૩ આદેશ. ‘દ્વિર્ધાતુ:૦ ૪-૨-?' થી બ્રાન્ भास् भाष दीप् पीड् जीव् मील् कण् रण् बण् भण् श्रण हू हेठ् लुट् તુર્ અને પ્ ને હિત્વ. [અહીં ‘ળૌ યતં જાર્યું તત્સવ સ્થાનિવર્ મતિ’. અર્થાદ્ ‘નિ પ્રત્યય પરમાં હોતે છતે તેની પૂર્વેના ઉપાન્ત્યાદિ સ્વરને જે કાંઈ વૃદ્ધિ વગેરે કાર્ય કરાય છે - તે બધું સ્થાનિવદ્ [કા - મૂલપ્રકૃતિવ] મનાય છે’- આ ન્યાયના આશ્રયે
૩૪