________________
કર્મ નિાવસ્થા માં કર્તા જ (કારક સામાન્ય નહીં) હોય તો તે ત્િ પ્રત્યયાન્ત અમૃત્યર્થક ધાતુને કત્તમાં આત્મનેપદ થાય છે. તેથી આરોહન્તિ હસ્તિનું હસ્તિપાઃ (અણિગવસ્થા); તાનુ પુનમારોહતિ મહામાત્ર: અહીં બા+રોહિ ધાતુને કત્તમાં આ સૂત્રની સહાયથી આત્મનેપદ ન થવાથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ પરઐપદનો તિવ્ર પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થાય છે. અહીં અણિગવસ્થાનું કર્મ ણિગવસ્થામાં પણ કર્મ જ છે કર્તા નથી. તેથી એ શુિ પ્રત્યયાન્ત બા+રોહિ ધાતુને આ સૂત્રની સહાયથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ આત્મનેપદ થતું નથી એ સમજી શકાય છે. અર્થ - માલીકો હાથી ઉપર ચઢે છે. મહાવત માલિકોને હાથી ઉપર ચઢાવે છે.
-
-
णिगिति किम् ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ અળિયવસ્થા નું કર્મ નિવસ્થા માં કર્તા હોય તો ર્િ પ્રત્યયાન્ત જ તે અમૃત્યર્થક ધાતુને કત્તમાં આત્મનેપદ થાય છે. તેથી બારોહન્તિ હસ્તિનું હસ્તિપાઃ (અળિાવસ્થા); તાનારોહવતે હસ્તી અહીં આ સૂત્રની સહાયથી જેવી રીતે ાિવસ્થા માં કર્દમાં ઉ૫૨ જણાવ્યા મુજબ આત્મનેપદ થાય છે. તેમ બળિાવસ્થા માં બા+દ્ ધાતુને, આ સૂત્રની સહાયથી કત્તમાં આત્મનેપદ થતું નથી. જેથી ‘શેષાત્ રૂ-રૂ-૧૦૦' થી પરમૈપદનો ઞત્તિ પ્રત્યય થાય છે. અર્થ સ્પષ્ટ છે.
अस्मृताविति किम् ? = આ સૂત્રની સહાયથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ ગળિાવસ્થા નું કર્મ શિવસ્થા માં કર્તા હોય તો તે નૂિ પ્રત્યયાન્ત અમૃત્યર્થક જ ધાતુને કત્તમાં આત્મનેપદ થાય છે. તેથી સ્મરતિ વનનુલ્લં હોવિત્ઝ: (મળિયવસ્થા); તં પ્રેયતિ વનનુભ: આ અર્થમાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ બિન્દુ પ્રત્યયાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન [ પ્રત્યયાન્ત પણ મૃત્ય સ્મારિ ધાતુને આ સૂત્રની સહાયથી કત્તમાં આત્મનેપદ થતું નથી. જેથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ પરઐપદનો તિવ્ પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી
સ્મરતિ. વનનુભઃ બોમ્િ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- લતાગૃહ કોયલને યાદ કરાવે છે. ‘ઘટાવેóì૦ ૪-૨-૨૪' થી સ્મારિ ધાતુના આ
૬૭
