________________
ધાતુને આ સૂત્રની સાયથી કત્તમાં આત્મપદનો વર્તમાનાનો તે પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થાય છે. (જુઓ ખૂ. કિં. રૂ-રૂ-૬૮) અર્થ ક્રમશઃ- સો (રૂપિયા વગેરે) ને જાણે છે. સોને સ્વીકારે છે. અમૃતાવિતિ વિમ્ ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ સમુ અને પ્રતિ ઉપસર્ગથી પરમાં રહેલા સ્મૃતિભિન્નાર્થક જ જ્ઞા ધાતુને કત્તમાં આત્મપદ થાય છે. તેથી માતુ: સંજ્ઞાતિ અહીં મૃત્યર્થક સમ્ + જ્ઞા ધાતુને આ સૂત્રની સહાયથી આત્મપદ ન થવાથી “શેષતુ0 રૂ-રૂ-૨૦૦’ ની સહાયથી પરસ્મપદનો તિ પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થાય છે. અહીં માતૃ નામને “મૃત્યર્થીનાં ૨-૨99' થી કર્મ કારકત્વની અવિરક્ષામાં “શરે -૨૮૦' થી વMી વિભતિ થાય છે. અર્થ - માતાને યાદ કરે છે. દા.
अननोः सनः ३।३७०॥
મનું ઉપસર્ગથી પરમાં ન હોય તો તેનું પ્રત્યયાન્ત જ્ઞા ધાતુને કત્તામાં આત્મપદ થાય છે. તુમતિ આ અર્થમાં “તુમહિ૦ રૂ-૪-૨૦” થી 3 ધાતુને સન્ () પ્રત્યયાદિ કાર્યથી (જ્ઞા+સ, જ્ઞાજ્ઞા+{; નજ્ઞા+સ; વિજ્ઞા+સ) નિષ્પન્ન વિજ્ઞાન ધાતુને આ સૂત્રની સહાયથી કત્તમાં વર્તમાનાનો આત્મપદનો તે પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી ઘર્ષ વિજ્ઞાનને આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- ધર્મ જાણવાને ઈચ્છે છે. વનનોરિતિ વિમ્? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ સT ઉપસર્ગથી પરમાં ન જ હોય તો તેનું પ્રત્યયાન્ત જ્ઞા ધાતુને કત્તામાં આત્મપદ થાય છે. તેથી ઘર્મનુનિયતિ અહીં મનુ+વિજ્ઞાન ધાતુને આ સૂત્રની સહાયથી આત્મપદ ન થવાથી “શેષા( રૂ-રૂ-૧૦૦” થી પરમૈપદનો તિવુ પ્રત્યય થયો છે. અર્થ- ધર્મની અનુજ્ઞાને ઈચ્છે છે. II૭૦)
૫૧
