________________
પણ પદ્યન્ત નામને યથાપ્રયોગ આ સૂત્રથી જ તત્પુરુષ સમાસ થાય છે. દા.ત. ગુપ્તકૃષ્ણઃ ગુરુસમ... ઇત્યાદિ. ।।૭૮)
ત્તિ - રથી ગન ////
-
ષષ્ટ્યન્ત ત્તિ અને રથ નામને ગળજ નામની સાથે તત્પુરુષ સમાસ થાય છે. આ સૂત્રમાં પણ પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ ‘ર્મના૦ ૩-૧-૮૩’ નું ગપવાવત્વ સમજી લેવું. પત્તીનાં નળઃ અને થાનાં ગળ: આ વિગ્રહમાં ષદ્યન્ત વૃત્તિ અને રથ નામને ગળ નામની સાથે આ સૂત્રથી તત્પુરુષ સમાસાદિ કાર્ય થવાથી પત્તિાળઃ અને થાળ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - વૃત્તિ (દૂત વગેરે) ઓને ગણવાવાલો. રથોને ગણવાવાલો, પત્તિયાવિતિ બિમ્ ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ પદ્મત્ત ત્તિ અને રથ નામને જ ગળ નામની સાથે તત્પુરુષ સમાસ થાય છે. તેથી ધનસ્ય પાળઃ અહીં ધન નામને રાળ નામની સાથે આ સૂત્રથી તત્પુરુષ સમાસ થતો નથી. તેમ જ ‘ર્મના તૃષા ૬ ૩-૧-૮૩’ થી સમાસનો નિષેધ થવાથી ‘કૃતિ ૩-૧-૭૭’ થી પણ સમાસ થતો નથી. અર્થ - ધનને ગણનારો. ।।૭૬)/
सर्वपश्वादादयः ३/१/८०/
સર્વપદ્માત..... વગેરે ષષ્ઠીતત્પુરુષ સમાસોનું નિપાતન કરાય છે. સર્વેષાં પશ્ચાત્ અને સર્વેષાં વિરમ્ આ વિગ્રહમાં આ સૂત્રથી ષષ્ટ્યન્ત સર્વ નામને ક્રમશઃ પશ્ચાત્ અને વિમ્ અવ્યયની સાથે તત્પુરુષ સમાસાદિ કાર્ય થવાથી સર્વપશ્ચાત્ અને સર્વત્તિરમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - બધાની પાછળ, બધાની પહેલા. સર્વેષાં પશ્ચાત્ ઇત્યાદિ વિગ્રહમાં ‘′૦ રૂ-૧-૭૬’
५९
