________________
સમાસ ન થાય ત્યારે વચ્ચેના રૂ-૧-૭૬’ થી ઝરતી અને ૩ નામને લૂઈ નામની સાથે ષષ્ઠીતપુરુષ સમાસાદિકાર્યથવાથી નર અને ઈ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ વૃદ્ધાનો અર્ધભાગ. કહેવાનો અર્ધભાગ. એવા
ઢ - 2િ - ચતુષપૂરબાડાય રૂાલાકી
પૂરણપ્રત્યયાન્ત દિ ત્રિ અને વસ્તુનું નામને તેમ જ સરિ ગણપાઠમાંના સત્ર વગેરે નામને તેનાથી અભિન્ન અંશિવાચક નામની સાથે વિકલ્પથી તપુરુષ સમાસ થાય છે. મિલાય દ્વિતીય મિલાયાસ્તૃતીય મિલાવાતુર્ય, હસ્તચામું અને પાચ તત્તમ્ આ વિગ્રહમાં પૂરણપ્રત્યયાત દિ ત્રિ અને ચતુર નામને મિક્ષા નામની સાથે, છ નામને હસ્ત નામની સાથે અને તને નામને પાદ નામની સાથે આ સૂત્રથી અંશિ તપુરુષ સમાસાદિ કાર્ય થવાથી અનુક્રમે દ્વિતીયમિક્ષા તૃતીયમિક્ષા તુમક્ષા: મહેતા અને તાપ: આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પ પક્ષમાં આ સૂત્રથી અંશિતપુરુષ સમાસ ન થાય ત્યારે ભિક્ષા નામને દ્વિતીય તૃતીય અને સુર્ય નામની સાથે, દસ્ત નામને મઝ નામની સાથે અને પદ્રિ નામને તન નામની સાથે પર્યાવના--૭૬ થી ષષ્ઠી તપુરુષ સમાસાદિ કાર્ય થવાથી અનુક્રમે મિક્ષદ્વિતીય મિક્ષ તૃતીય જિલાતુર્ય, હૃસ્તા અને પવિતાનું આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - ભિક્ષાનો બીજો ભાગ. ભિક્ષાનો ત્રીજો ભાગ. ભિક્ષાનો ચોથો ભાગ. હાથનો અગ્ર ભાગ. પગનો તલભાગ.
" અહીં યાદ રાખવું જોઇએ કે આ સૂત્રમાં નિત્ય નો અધિકાર ચાલુ ન હોવાથી વિકલ્પપક્ષમાં વાક્ય તો સિદ્ધ જ છે. પરંતુ વા ની અનુવૃત્તિ વિકલ્પપક્ષમાં ષષ્ઠી તપુરુષ સમાસની પ્રાપ્તિ માટે છે. તેથી તૃતાર્થ – પૂરા ૩-૧-૮૫ થી ષષ્ઠી તપુરુષ સમાસનો નિષેધ થવા છતાં વિકલ્પપક્ષમાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ ષષ્ઠી તપુરુષ સમાસ થાય છે. પદ્દા
