________________
तद्धितः स्वरवृद्धिहेतुररक्त विकारे ३/२/७५ ||
-
-
રત્ત અને વિજ્રાર્ અર્થમાં વિહિત તદ્ધિત પ્રત્યયથી ભિન્ન એવો-સ્વરની વૃદ્ધિ થવામાં કારણભૂત જે તદ્ધિત પ્રત્યય તે તદ્ધિત પ્રત્યયાન્ત વિશેષ્યાધીન સ્ત્રીલિફૂગ નામને કુંવાવ થતો નથી. માથુરી મા યસ્ય આ વિગ્રહમાં ‘પુજાય ચાર્નગ્ધ રૂ9-૨૨' થી બહુવ્રીહિ સમાસ. ‘પેાર્થે રૂ-૨-૮' થી.સિ નો લોપ. માથુરી નામને “પરત:૦૨-૨-૪૬' થી પ્રાપ્ત કુંવાવનો આ સૂત્રથી નિષેધ. “ોશ્વાન્ત૦ ૨-૪-૬૬' થી માર્યા નામના અન્ય જ્ઞા ને -હસ્વ મૈં આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી માથુરીમાર્ક: આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં મથુરામાં મવા આ અર્થમાં મથુરા નામને ભવે ૬-૩-૧૨૩’ થી બળ પ્રત્યય.‘વૃદ્ધિ: ૬૦ ૭-૪-૧' થી મથુરા નામના આદ્ય સ્વર
ને વૃદ્ધિ । આદેશ. ‘અવર્ગે૦ ૭-૪-૬૮' થી અન્ય જ્ઞાનો લોપ. ‘અળગેરે૦ ૨-૪-૨૦' થી માથુર નામને ી પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી માથુરી નામ બને છે. અહીં રહ્દ અને વિાર અર્થથી ભિન્ન ભવ અર્થમાં વિહિત તદ્ધિત પ્રત્યય ઝળૂ સ્વરની વૃદ્ધિનું કારણ છે
એ સમજી શકાય છે. અર્થ - મથુરામાં રહેનારી પત્નીવાલો. स्वरेति किम् ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ રત્ન અને વિાર અર્થથી ભિન્ન અર્થમાં વિહિત સ્વરની જ વૃદ્ધિના કારણ (માત્ર વૃદ્ધિનું કારણ નહીં) - ભૂત તદ્ધિત પ્રત્યયાન્ત વિશેષ્યાધીન સ્ત્રીલિઙ્ગ નામને પુંવદ્ભાવ થતો નથી. તેથી તૈયારળમાર્યા યસ્ય આ વિગ્રહમાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ બહુવ્રીહિ સમાસાદિ કાર્ય થવાથી તૈયારળમાર્ચ: આવો પ્રયોગ થાય છે.અહીં વ્યાજરનું વેચધીતે વા આ અર્થમાં વ્યાજરળ નામને ‘તવૈત્ત્વધીતે ૬-૨-૧૧૭' થી અણ્ પ્રત્યય. તેની પૂર્વે ના અન્ય નો ‘અવર્ષે૦ ૭-૪-૬૮' થી લોપ. ધ્વ: વાત્તાત્૦૭-૪-૧' થી વ્યારળ નામના વ્ ની પૂર્વે છે નો આગમ જે વૃદ્ધિ સ્વરૂપ છે,
२१४
