________________
ગર્ગનાં બે યુવાન અપત્ય. અહીં ઉપર જણાવ્યા મુજબ વૃદ્ધપ્રત્યયાન્ત
સ્ત્રી વાચક નામનો એક શેષ કરીને તેને પુંવર્ભાવ થવાથી રૂમો નથ આવો અનુપ્રયોગ પણ પુલિંગનો થાય છે એ યાદ રાખવું. ||૧૨પા.
પુરુષઃ સ્ત્રિયા ૩/૧/૧૨દ્દા
- પુરુષ પ્રાણી સ્વરૂપ અર્થમાં પુરુષ નામ રૂઢ છે. સ્ત્રી વાચક નામ અને પુરુષ વાચક નામ - એ બેમાં માત્ર સ્ત્રીલિંગ અને પુલિંગનો જ ભેદ હોય તો (પ્રકૃતિ કે અર્થનો ભેદ હોય તો નહીં.) પુરુષ વાચક એક નામનો; સ્ત્રી વાચક નામની સાથે સહીતિ ગમ્યમાન હોય તો એક શેષ થાય છે. બ્રાહ્મળ% બ્રાહ્મણી ૨ આ વિગ્રહમાં આ સૂત્રથી પુરુષ વાચક બ્રાહ્મણ નામનો એક શેષ વગેરે કાર્ય થવાથી બ્રાહ્મણો આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - બ્રાહ્મણ અને બ્રાહ્મણી. પુરુષ તિ ઝિમ્ ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ
ત્રી વાચક નામ અને પુરુષ વાચક નામ - એ બેમાં માત્ર લિગનો જ ભેદ હોય તો સ્ત્રી વાચક નામની સાથે સહીતિ ગમ્યમાન હોય તો પુરુષ વાચક જ એક નામનો (સામાન્યતઃ પુલિંગ નામ માત્રનો નહીં) શેષ થાય છે. તેથી નરનારી ર આ વિગ્રહમાં પુરુષવાચક ન (પુલ્લિગ હોવા છતાં) નામ ન હોવાથી તેનો આ સૂત્રથી એક શેષ થતો નથી. પરંતુ નઃ નામને નવી નામની સાથે વાર્થે ઉદ્ધવ રૂ-૧-૧૧૭” થી અન્દ સમાસાદિ કાર્ય થાય છે. જેથી નવી શબ્દ બને છે. ત્યારબાદ ન નો: તિઃ આ વિગ્રહમાં “ષષ્ફયના રૂ૧-૭૬’ થી તપુરુષ સમાસાદ્રિ કાર્ય થવાથી તીર નહી તે: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - નદ (મોટી નદી) અને નદીના પતિ -
११२
