________________
इच्चाऽपुंसोऽनित्क्याप्परे २।४।१०७॥
જેની પરમાં માત્ર સાપ્ પ્રત્યય જ છે. પરન્તુ વિભક્તિ નથી એવો જે - અનિતા (૬ જેમાં ઈત્ છે એવા પ્રત્યયથી ભિન્ન) પ્રત્યય સમ્બન્ધી 5, તે વ ની પૂર્વે રહેલા, પુલિંગ નામને છોડીને અન્ય નામથી વિહિત કરાએલા આપૂ પ્રત્યયના સ્થાને રૂ અને હૃત્વ જ્ઞ આદેશ વિકલ્પથી થાય છે. ઘા નામને ‘સિતા૦ ૭-રૂ-રૂરૂ’ થી ર્ પ્રત્યય. ‘આત્ ૨૪-૧૮’ થી આવું પ્રત્યય. વાળા નામના 5 ની પૂર્વેના આપ્ પ્રત્યયના સ્થાને આ સૂત્રથી ર્ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી હવા આવો પ્રયોગ થાય છે. આ સૂત્રથી રૂ ના બદલે ૪૬ જ્ઞ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી હા આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી ર્ અથવા સ આદેશ ન થાય ત્યારે હાવા આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - નાનો ખાટલો.
નપુંસકૃતિ વિમ્ ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ માત્ર પ્ પ્રત્યય જ પરમાં છે જેના એવા અનિપ્રત્યય સમ્બન્ધી 5 ની પૂર્વે રહેલા - પુલ્ડિંગ નામને છોડીને જ અન્ય નામથી વિધાન કરાએલા आपू પ્રત્યયના સ્થાને ર્ અને જ્ઞસ્વ જ્ઞ આદેશ વિકલ્પથી થાય છે. તેથી સર્વા નામને યાવવિખ્ય: : ૭-૩-૧' થી જ પ્રત્યય. સર્વા નામને ‘આત્ ૨-૪-૧૮’ થી આવું પ્રત્યયાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન સર્વા નામના % ની પૂર્વેના આપ્ પ્રત્યયના સ્થાને ‘દ્યાવીહૂઁ૦ ૨-૪-૧૦૪’ થી હવ ઙ્ગ આદેશ. તે જ્ઞ ને ‘અસ્વાઽયંત્૦ ૨-૪-૧૧૧' થી ર્ આદેશ થવાથી સર્વિા આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં સર્વ નામ પુલ્ડિંગ પણ હોવાથી સર્વ નામથી વિહિત આવું પ્રત્યય પુલ્લિંગ નામથી વિહિત છે. તેથી તેના સ્થાને વિકલ્પથી આ સૂત્રથી રૂ અથવા સ્વ જ્ઞ આદેશ થતો નથી. અર્થ - સર્વનામની છોકરી.
અનિવ્રૂતિ નિમ્ ? = આ સૂત્રથી જણાવ્યા મુજબ માત્ર આપ્
३००
