________________
અનાવે રા૪ાદ્દી
અનાવિ ગણપાઠમાંના અનાવિ સ્વરૂપ સ્ત્રીલિગ અર્થના જ વાચક ઞઞાતિ નામને; ગપ્ પ્રત્યય થાય છે. આશય એ છે કે - અનાવિ ગણપાઠમાંના અન વાળ વગેરે નામો સમાસના અન્તે (ઉત્ત૨૫૬) હોય અને સમાસાર્થ અનાવિ ભિન્ન સ્ત્રી હોય તો; આ સૂત્રથી એવા સામાસિક નામને પૂ પ્રત્યય થતો નથી. પરન્તુ સ્ત્રીલિઙ્ગ અજાઘર્થક કેવલ ઞજ્ઞાતિ નામને તેમજ સ્ત્રીલિઙ્ગ અજાદિ મુખ્યાર્થક અખાદ્યન્ત નામને; આ સૂત્રથી ગપ્ પ્રત્યય થાય છે. આથી સ્પષ્ટ છે કે પ્રધાનતયા જ્ઞાતિ અર્થ (સ્ત્રીલિઙ્ગ) અભિધીયમાન હોય તો તદર્થક બનાવિ ગણપાઠમાંના નામને અથવા તે છે અન્તમાં જેનાં એવા નામને; આ સૂત્રથી આવુ પ્રત્યય થાય છે. અંગ વારુ જ્યેષ્ઠ અને વ્ . क्रुञ्च નામને આ સૂત્રથી આર્ (આ) પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી અના વાળ જ્યેષ્ઠા અને ગ્વા આવો પ્રયોગ થાય છે. ઞઞ નામને ‘નાતેયાન્ત ૨-૪-૬૪' થી; વાહ નામને ‘વવસ્વનન્ત્ય ૨-૪-૨૧’ થી અને જ્યેષ્ઠ નામને ‘ધવાવ્ યો૦૨-૪-૬૬' થી જ્ઞ પ્રત્યયની પ્રાપ્તિ હતી. તેનો આ સૂત્રથી બાધ થાય છે........ ઈત્યાદિ અન્યત્ર અનુસન્ધેય છે. અર્થક્રમશઃ- બકરી. છોકરી. ઉંમરમાં મોટી, વાંકી ચાલવાલી. 96
ऋचि पादः पात्पदे २|४|१७|
-ૠા અર્થ ગમ્યમાન હોય તો પાવૅ શબ્દને જે पाद् આદેશ થાય છે તેના સ્થાને પવા અને પાત્ આદેશ નિપાતન કરાય છે. ત્રયઃ પાવા યસ્ય આ વિગ્રહમાં બહુવ્રીહિ સમાસ. ‘સુ-સાત્ ૭-રૂ-૧૬૦' થી પાવ ને પાત્ આદેશ થવાથી ત્રિપાત્ નામ બને છે. તેને વા પાવઃ ૨૪-૬' થી વિકલ્પે ઊ ની પ્રાપ્તિ હતી. તેનો બાધ કરીને આ સૂત્રથી પાર્ ના સ્થાને પદ્મ અને વ્ આદેશ થાય છે. તેથી ત્તિ પ્રત્યયાદિ
२२३
.....
