________________
છે. પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ આ સૂત્ર પણ નિયમ સૂત્ર હોવાથી આ સૂત્રથી વિહિત કાર્ય પ્રસંગે અન્ય સૂત્રથી પ્રાપ્ત કોઈ પણ કાર્ય થતું નથી. पुरुषस्+त्सरुकः सर्पिस्+प्साति वासस्+क्षौमम् अद्भिस्+ प्सातम् ॥ અવસ્થામાં પદાન્ત ૬ ને સોઃ ૨-૧-૭૨' થી રુ આદેશ. 5 ના ને આ સૂત્રથી વિસર્ગ થવાથી ‘પુરુષઃ સરુ '; ‘સર્પિ: પાતિ', ‘વાસ ક્ષૌમમ્’ અને ‘સદ્ધિ: સાતમ્’ આવો પ્રયોગ થાય છે. આ સૂત્રનું નિર્માણ ન હોત અને ૬ઃ૫વાત્તે૦ ૧-રૂ-રૂ' થી જ અહીં વિસર્ગ કરવાનું રાખ્યું હોત તો ‘વક્તે ૧-રૂ-૭ થી અને ‘: - ૩૦ ૧-રૂ-' થી યથાપ્રાપ્ત સ્ અને ઉપધ્માનીય તથા જિહ્વામૂલીય વદેિશનું કાર્ય થાત - એ સમજી શકાય છે. આ સૂત્રના નિર્માણથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ વિસર્ગ જ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- ખડ્ગમુષ્ટિ કરવામાં નિપુણ પુરુષ. ઘી ખાય છે. રેશ્મી વસ્ત્ર. પાણી દ્વારા ખાધેલું. ૫૫
ન
व्यत्यये लुवा ||૧૬॥
પૂર્વ સૂત્રની અપેક્ષાએ વ્યત્યય હોય તો અદ્િ શત્ વ્યંજનની ૫૨માં અઘોષ વ્યઞ્જન હોય તો શિટ્ વ્યંજનની પૂર્વે રહેલા પદાન્તસ્થ ‘ૐ’ નો વિકલ્પથી લુકૂ થાય છે. પશુ+થ્યોતિ આ અવસ્થામાં પદાન્તસ્થ ‘સ્’ ને ‘સોહ:’ ૨-૧-૧૨’ થી ‘’ આદેશ. આ સૂત્રથી ના ર્ નો લોપ થવાથી ક્ષુ થ્યોતિ” આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી ર્ નો લોપ ન થાય ત્યારે ૬ઃ પવાત્તે૦ ૧૩-૫૩’ થી વિસર્ગ થવાથી ‘વસુઃોતતિ” આવો પ્રયોગ થાય છે. તેમજ ‘શવસે૦ ૧-૩-૬’ થી ને શ આદેશ થાય ત્યારે ‘ચક્ષુથ્યોતિ’ આવો પ્રયોગ પણ થાય છે. અર્થ- આંખ ઝરે છે. દ્
અશેઃ સુષિ : ૧૦રૂ।૧૭થી
‘” સમ્બન્ધી ૐ ને છોડીને અન્ય TM ને, તેની ૫૨માં સુપ્
र्
૮૪
